(24 Haziran seçimlerinin kazananları, kaybedenleri üzerine…)
Kimine göre ‘erken’ seçimdi, kimine göre ‘elzem’.
Öyle ya da böyle bir şekilde bitti. 24 Haziran kritik eşiği de nihayet aşılmış oldu.
Taşlar da yerine oturdu. Öyleyse Van’da dair değerlendirmeleri paylaşabiliriz.
Seçim saatinden beri aralıksız bir şekilde analizleri okuyoruz, değerlendirmeleri izliyoruz.
Erdoğan’ın yüzde 52 civarında bir oyla Türkiye’nin 1. Başkanı olarak seçildiği, Ak Parti’nin ise yüzde 42’lerde oy ile çoğunluğu sağlamasına rağmen tek başına mecliste üstünlük sağlayamasa da seçimin ‘galibi’ olduğu seçimlerden geriye çok çarpıcı fotoğraflar kaldı.
Mesela…
*HDP Van’da ve bölgede oy kaybetti. Türkiye’nin batısında oy artırdı. Seçim öncesi çok konuşulan CHP’nin HDP’nin baraj sorunu çözeceği tahminleri gerçek oldu.
*HDP’nin seçim kampanyasının en önemli mesajı olan “1 oy HDP’ye, 1 oy Demirtaş’a” çağrısı karşılık bulmadı. HDP bölgede 1 oy HDP’ye 1 Oy İnce’ye şeklinde bir uygulamayı sandığa yansıttı.
*AK Parti – MHP ittifakı çok konuşuldu. Ama CHP-HDP’nin açık olmayan ittifakı da vardı. Demirtaş yüzde 8.4 oy olarken HDP 11.7 aldı. İnce yüzde 30,79 alırken CHP yüzde 22.48 aldı. Demek ki HDP seçmeni kendi adayı yerine İnce’ye oy verdi. CHP seçmeni de kendi partisinden kısıp HDP’yi meclise taşımak için oy verdi. En büyük ittifak CHP ve HDP arasında oldu.
*Ama Türkiye geneli ortak kanı MHP’nin kendince seçimin kazananı olduğuydu. Hem oylarını artırıp baraj üstü çıkıp ezber bozdular. Hem Ak Parti’ye karşı elleri çok güçlü bir pozisyon geçtiler ve ittifakta olmazlarsa çoğunluğu bozacak bir noktada kilit taşı oldular. Hem de bundan sonra meclisin işleyişinde en önemli pozisyonda onlar varlar.
Ve bunun gibi birçok yorum…
*
PEKİ, SEÇİMİN KAZANANI KİM?
Seçimin tartışmasız galibi Recep Tayyip Erdoğan oldu. AK Parti’nin YSK’nın kesin olmayan sonucuna göre 41.85 oranındaki oyuna rağmen seçimin kazananı olmasıyla birlikte barajı yüzde 11,70 ile geçip Türkiye’nin 3’üncü büyük partisi konumuna gelen HDP’nin de, 50 yıldır aşılamayan yüzde 30 bandını aşan Muharrem İnce’de, anket şirketlerinin hepsinin “barajı aşmaz” demesine rağmen YSK’nın resmi olmayan sonucuna göre yüzde 10,90 oy alan MHP de, sıfırdan seçime dâhil olup AK Parti’den, CHP’den, MHP’den oy alan tek parti olup yüzde 9,89 bulan İyi Parti için de seçimin kazananı yorumu yapılıyor.
*
VAN’DA HERKES KAZANDIYSA KİM KAYBETTİ?
Van belki de seçimlerin üzerinde en çok konuşulması gereken illerinden birisi.
Van’da seçim gecesi hem HDP kentte kutlamalar yaptı, hem de AK Parti.
HDP barajı geçmeyi kutladı, AK Parti vekil sayısını 3’e çıkarmayı. Gece boyunca konvoylar halinde caddelerde kutlamalar yapıldı.
Fakat kutlamalar sürerken sosyal medyada her iki partinin de ‘dikkatli’ seçmenin yazdığı yorumlar çelişkiyi alenen ortaya koyuyordu aslında.
Vatandaşlar soruyordu:
*HDP oyunu da düşürdü, vekil sayısını da. Neyi kutluyoruz acaba?
*Ak Parti’de 1 Kasım seçimlerine oranla artış yüzde 1. İlçelerde HDP rekor kırmış. Neyi kutluyoruz acaba?
VAN’IN ENTERESAN SONUCU
Van’daki rakamlar oldukça enteresan.
Çünkü bir takım artışları, eksilmeleri, kıyasları, rakamları ortaya koyduğunuzda aslında tüm partilerin kendince kazandığı, ama tüm partilerin de şapkayı önüne koyması gereken sonuçlar var.
Ak Parti vekil sayısını artırdığı için seviniyor.
HDP oy oranını düşürse de tabanını koruduğu ve barajı aştığı için seviniyor.
MHP barajı aştığı ve HDP’nin batıya kaydığı süreçte bölgede ve Van’da oyunu artırdığı için seviniyor. Az değil Van’da 17 bine yakın bir oy aldılar. Bu Cumhur ittifakına dahil edildiğinde AK Parti’ye büyük bir yarar sağladı. CHP’de 9 bin civarındaki oy 13 bin seviyesine vardı. E CHP de artırdı. SP geçen seçime göre oyunu ikiye katladığı için şikayetçi olması imkansız. İYİ Parti sıfırtan 6 bin 717 oy aldığı için durumdan memnun.
E bu rakamlara göre Van’da herkes kazanmış ama herkes kaybetmiş!
HDP VAN’DA KAYBETTİ AMA KAZANDI
HDP Van’da geçen seçim yüzde 64,3 olan oy oranını yüzde 59,3’e düşürdü.
İlginç bir nokta daha var.
HDP oransal olarak oyunu düşürdü ama kitlesel olarak aldığı oy sayısını korudu.
1 Kasım 2015 seçimlerinde HDP Van’da 313 bin 165 oy almıştı.
24 Haziran 2018’de 313 bin 010 oy aldı. Yani sadece ve sadece 155 oy kaybetmiş.
Ama yeni seçmen olarak bu seçime dâhil olan 24 bin 283 seçmenin oyunu da alamamış.
Şurada bunu da sormak lazım.
Eğer HDP, yeni seçmenden oy aldıysa demek ki 1 Kasım’daki seçmenlerinden fire verdi?
Peki bu oy nereye gitti?
AK Parti’ye, CHP’ye, Saadet Partisi’ne...
Başka bir ihtimali yok. O halde HDP de kaybetti. 1 Kasım’daki oy oranının neredeyse aynısını alsa da oransal olarak yaşanan 4-5 puanlık kayıp önemli.
Bu kayıp deyim yerindeyse yükte hafif ama pahada ağır bir kayıp ve HDP’ye bir vekile mal olan bir kayba dönüştü.
Geçen dönem 6 bin civarında bir oy ile 3’üncü vekili kaçıran AK Parti, bu seçimde 11 bin 142 farkla 3’üncü vekili aldı. Yani kaybın boyutu burada daha net bir şekilde ortaya çıkıyor. Eksi 6 binden artı 11 bine çıkan fark HDP’nin kaybına dönüştü işte.
AK PARTİ NEYİ KAZANDI? NEYİ KAYBETTİ?
Ya AK Parti?
Ak Parti ile ilgili sorulması sorulan sorular da çok.
Van’ın seçmen sayısını 613 bin 584’den 637 bin 867’e çıkaran 24 bin 283 yeni seçmenin ne kadarı AK Parti’den yana oy kullandı?
AK Parti 1 Kasım 2015’te Van’da 149 bin 797 oy aldı.
24 Haziran 2018’de ise 167 bin 647.
Fark: 17 bin 850.
Şimdi bu fark oyu yeni seçmenden geldiyse:
-Ak Parti’nin teşkilatının oyları nerde?
-AK Parti’nin yeni milletvekillerinin hiç katkısı olmadı mı?
Eğer yeni teşkilat ve 8 milletvekili adayı bunca oyu getirdiyse Van’ın yeni 24 bin civarındaki seçmeni oyunu kime verdi?
-Her üç adayın kendi aşireti, ailesi, köyü, kitlesi varsa hangi adayın bu çevresi oy vermedi? Ki 3 adayın da kendince bu anlamda ciddi beklentileri ve aileleri, aşiretleri üzerinde ciddi kurgular yapılıyordu.
Aşiretlerin on binlerce oyunun konuşulduğu, her aday üzerinde artı bilmem on binlerce oyunu eklendiği süreçte sadece 17 bin oy artırmak AK Parti için bir başarı mıdır?
Ak Parti için şapkayı önüne koyup uzun uzun konuşması için iyi bir konu bu.
Eğer bu seçim tümden bir başarı olarak görülüp çalışmayacaksa o zaman sıkıntı var demektir.
YEREL SEÇİM ÖNCESİ BU RAKAMLAR KİME NE ANLATIYOR?
Bir kere HDP’nin genelde oy kaybına rağmen Özalp yüzde 85, Başkale’de 83, Çaldıran’da 72, Saray’da 77 civarında çok yüksek oylar aldı. Diğer ilçelerde ise yüzde 50-60 oranında yine bir üstünlük var.
Ak Parti’nin tek kazandığı ilçe yüzde 49 oy oranı ile Bahçesaray. Gevaş’ta MHP’nin oyları eklendiği renk ‘turuncu’ oluyor fakat MHP’nin oyları sayılmadığında orası da HDP’nin.
İşte tüm bunlar AK Parti’nin üzerine uzun uzun düşünmesi gereken konular.
AK Parti başka şeyleri de düşünmeli.
Mesela yerel seçimler!
Bu seçimden çıkan sonucun Türkiye’de yeni başkanı ve meclisi belirlemesi kadar Mart 2019 öncesi vereceği işaretler de önemliydi. AK Parti Van’da iyi bir sonuç alıp önünü görmek istiyordu. Şimdiden Büyükşehir’e onlarca, İpekyolu-Edremit-Tuşba’yı gözüne kestiren onlarca siyasetçinin adı geçiyordu.
Peki, AK Parti il teşkilatı 13 ilçeden 12’sinin kaybedildiği bu ortamda bu rakamların 2019’deki yerel seçimler için umut verdiğini düşünüyor mu?
Bu noktada iki gün üst üste kutlama yapan Ak Parti il teşkilatının bu kutlamalar rakamları yeniden gözden geçirdikten sonra çok uzatmaması gerekiyor diye düşünüyorum.
“ADAM” KAZANDI…
Bu seçim bize bir şey daha göstermiş oldu. Recep Tayyip Erdoğan kendi adıyla girdiği seçimi kazanıyor. Erdoğan bu ülkede hala yüzde 50’nin üzerinde bir oy ile kabul gören bir lider.
Onun ‘liderlik’ sıfatı değişmiyor.
Erdoğan ismi girdiği 14 seçimden 14’ünü de kazandı.
Bölgede yine alınan oylarda Erdoğan etkisi bariz bir şekilde görüldü.
Ama…
Ak Parti’nin daha fazla Erdoğan ismiyle kazanması mümkün görünmüyor. Yeni sistem de artık Erdoğan’ın ismiyle kazanan vekiller üretmiyor.
Erdoğan’ın bence “Seçmenin bize sandıkta verdiği mesajı aldık” şeklindeki açıklaması AK Parti’nin üzerine alması gereken bir mesaj.
Burada seçim öncesinde de çok konuştuk. Bir anda devletin elini çektiği algısı oluşturulan Doğu ve Güneydoğu’dan kayyumlar ve benzeri hizmetlerle toparlayan bir coğrafya oluştu.
Fakat bunlar bölgenin AK Parti ile barışmasını sağlayamadı.
Seçimden önce “Devlet millet ile barıştı ama AK Parti hala barışamadı” demiştim. Seçim bunu bir kez daha gösterdi.
Öyle görünüyor ki AK Parti’nin hala yürekleri dokunma sıkıntısı sürüyor. Şimdi yeni söylemler, yeni politikalar da üretilmesi gerekiyor.
Van’ın ve bölgenin yeniden kazanması için artık tek başına Erdoğan’ın değil partinin, il teşkilatının ve milletvekillerinin de politika üretmesi gerekiyor.
VAN’IN GÖZÜ ÜZERİNİZDE
Van’ın 5’i HDP, 3’ü Ak Parti’den olmak üzere 8 vekilli bir temsiliyeti var. Tüm politik tartışmalardan uzak Van bu 8 isimden de iş bekliyor, aş bekliyor, icraat bekliyor. Bizzat Sayın Erdoğan bile Van’da düzenlediği 2 buluşmada Van’ın yıllardır bekleyen sorunlarında yeni dönemi ve yöneticileri işaret etti. Van’ın vekillerinden Çevre Yolu, Van Gölü Koruma Kanunu, Zehra Üniversitesi’nin kurulması, Tramvay Yapılması ve Ulaştırma Sorunları’nın çözülmesi, Stadyum, Otogar ve benzeri birçok beklentisi var.
Yukarıda söz ettiğim politika üretme ile birlikte bu insanların bu kente ‘katma’ değer sağlayacak kazanımları da taşımaları gerekiyor.
Artık bahaneler bitti. Van görevini yaptı size temsiliyet verdi, lütfen siz de gereğini yapın.
