Dara Antik Kenti Galeri Mezar Odası Hezeikel Peygamber Sahnesinin Analizi

Dara Antik Kenti Galeri Mezar Odası Hezeikel Peygamber Sahnesinin Analizi | Hazar Faruk Güven | Köşe Yazıları

Mardin Dara Antik Kenti'nde galeri mezar odasının girişinde bu sahneyi görürsünüz.

Bir melek vasıtasıyla taşınan Hezeikel Peygamber ve ayaklarının önündeki kafatasları. Aslında meleklerin peygamberleri taşıma betimlemeleri Hezeikel'e has bir olay değildir. Muhtelif kiliselerde ve yapılarda Hz. İsa ve Hz. Habakuk gibi peygamberlerin de melekler tarafından taşındıkları freskler veya rölyefler bu duruma örnek verilebilir. Peki bu sahne ne anlatıyor ona bakan dönemin Romalısına ve günümüz insanına vermek istediği mesaj nedir? 

Tevrat'ta Hezeikel 37'de, Hezeikel peygamber Yahudi kavmine şöyle der:

RAB'bin eli üzerimdeydi, Ruhu'yla beni dışarı çıkardı, kemiklerle dolu bir ovanın ortasına koydu. Beni onların arasında her yöne dolaştırdı. Ovada her yere yayılmış, tamamen kurumuş pek çok kemik vardı. RAB, “İnsanoğlu, bu kemikler canlanabilir mi?” diye sordu.

Ben, “Sen bilirsin, ey Egemen RAB” diye yanıtladım.

Bunun üzerine, “Bu kemikler üzerine peygamberlik et” dedi, “Onlara de ki, ‘Kuru kemikler, RAB'bin sözünü dinleyin! Egemen RAB bu kemiklere şöyle diyor: İçinize ruh koyacağım, canlanacaksınız. Size kaslar verecek, üzerinizde et oluşturacağım, sizi deriyle kaplayacağım. İçinize ruh koyacağım, canlanacaksınız. O zaman benim RAB olduğumu anlayacaksınız.’ ”

Görüldüğü gibi Dara Antik Kenti’ndeki galeri mezar odasındaki bu sahneye ilk bakıldığında Hezeikel'in Tevrat'taki "Kuru Kemikleri" diriltme hadisesinin betimlendiğini anlıyoruz.  VI. yüzyılda Roma ve Sasani arasında yapılan savaşta Sasaniler Roma'yı yenerek Romalı askerleri ve ahaliyi sürgüne gönderir. Bu savaştan 18 yıl sonra yani 591 yılında sürgünden dönen Romalılar 18 yıl önceki savaşta ölen yaklaşık 3000 kişinin kemiklerini buradaki galeri mezar odasına gömer ve mezar odasının giriş kapsının üstüne bir Tevrat hadisesi olan "Hezeikel Peygamber Kuru Kemikler” betimlemesini buraya kazır.

Peki soru şu: Romalı askerler ortalığa saçılan binlerce kemiği haliyle toplu olarak defnettiler ancak mezar odasının üzerine neden böyle bir sahneyi işleme ihtiyacı duydular? Ya da daha önce birçok savaş kazanan veya kaybeden Romalılar Dara'daki savaştan bin yıl önce ölen Hezeikel'in ölüleri diriltme mucizesini neden Dara'daki bir mezar odasına betimleme gereksiniminde bulundu. Dara nekropolünün önemi neydi? Tevrat'ta olduğu gibi "Yeniden Diriliş" mucizesinin tekrar gerçekleşmesi için mi?  Tarih tekerrür etsin diye mi?

Bunlar gibi birçok soru sorulabilir ancak söz konusu sahnenin neden betimlendiğini kavramak için Tevrat’taki "Kuru Kemikler” sahnesinin Yahudi ve Hıristiyan toplumu için ne anlam ifade ettiğine bakmak lazım.

Kitab-ı Mukaddes'in Hezeikel kitabı peygamber Hezeikel’in adına yazılmıştır. Hezeikel, tarihsel ve sembolik olayları içeren birçok vizyon görmüştür ve bu vizyonlar, onun mesajlarının ve peygamberliğinin önemli bir parçasıdır. Ancak Hezeikel'in en bilinen ve en önemli vizyonlarından biri "Kuru Kemiklerin Dirilişi" vizyonudur. Bu vizyon, Hezeikel kitabının 37. bölümünde bulunur ve İsrail halkının umutsuz durumunu ve Tanrı'nın onları tekrar bir araya getirme vaadini sembolize eder. Tevrat’taki bu bölüme göre, Hezeikel bir vadiye götürülür ve bu vadi kuru kemiklerle doludur. Tanrı Hezeikel’in kemiklerle konuşmasını emreder ve kemiklere Tanrı'nın onları yeniden canlandıracağı mesajını iletmesini ister. Hezeikel bunu yaptığında, kemikler birleşir, etleri ve derileri geri gelir ve sonunda ruhları geri döner, böylece yeniden canlanırlar. Bu vizyon, Tanrı'nın İsrail halkını yeniden bir araya getireceği ve onları eski ihtişamlarına geri döndüreceği vaadini temsil eder. Kuru kemiklerin dirilişi, umutsuzluk içindeki bir durumdan bile Tanrı'nın halkını canlandırma ve halkın kıyama kalkma gücünü sembolize eder. Kitab-ı Mukaddes'teki önemli temalardan olan "Hezeikel Peygamber Kuru Kemikler” sahnesi Tanrı'nın halkıyla olan sadık ilişkisini ve umutsuz durumlarda bile umutlu olmaları gerektiğini sembolize eder.

            Bu bağlamda daha önce sorulan sorulara cevap arandığında Romalı askerlerin Hezeikel’i özellikle Dara’daki galeri mezarın üzerine resmetmeleri Roma ve Sasani arasındaki savaşın devasa yıkımına dikkat çekmek içindir denilebilir. Binlerce insanın öldürüldüğü bu savaşta akabinde sürgüne gönderilerek ikinci yıkımı yaşayan Romalı askerlerin sürgünden döndükten sonra kemikleri toplayıp galeri mezar inşa etmeleri ve bu mezar odasının cephesine Hezeikel peygamberin mucizesini resmetmeleri aslında bedenen değil ruhen “Yeniden Diriliş”in bir yorumudur. Yahudilerde olduğu gibi Romalıların da böylesi yıkımlar ve ölümler karşısında beise kapılmayıp umutlarını korumaları gerektiğine dair bir mesajdır. Romanın eski ihtişamına kavuşacağına olan inancı sembolize eden bu mesaj dönemin Romalısı için büyük bir anlam taşımaktaydı ve bu anlam için "Hezeikel Peygamber Kuru Kemikler” ve “Yeniden Diriliş” sahneleri biçilmiş kaftandı