Tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapan, kültürel ve mimari zenginlikleriyle dikkat çeken Van, son yıllarda kent hafızasının iyice yitirilmiş olması ciddi bir kayıp olarak kentin önünde duruyor. Şehrin geçmişine dair izlerin yok olması konusu tekrar tekrar gündeme gelmesine rağmen tedbir alınmayan bu süreç devam ediyor. Kentin tarihi dokusunu oluşturan eski yapılar, geleneksel mahalleler ve sokaklar hızla yerini modern yapılaşmaya bırakırken kent tarihi de zaman içerinde kayboluyor. Kent hafızasının korunmaması, kentin kültürel kimliğinin ve daha birçok zenginliğinin de kaybolmasına neden olurken son yılların en önemli konusu ile ilgili Şehrivan’a konuşan TMMOB Mimarlar Odası Van Şubesi Başkanı Ahmet Ortakçı, acil önemler alınmadığı sürece kent geçmişinin sadece eski fotoğraf ve hafızalarda kalacağını dile getirdi.
BAŞKAN ORTAKÇI: VAN’IN KENT HAFIZASI 1915’TEN SONRA KAYBOLDU
Başkan Ortakçı, Van’ın kent hafızasının kaybolduğunu belirterek, “Kentler oluşmaya başladıktan sonra, tarihsel süreç içerisinde kente dair mimari sanat, görsel eserler, sözlü ve yazılı kaynaklar gibi tüm bilgi ve belgeler, o kentin hafızasını ortaya çıkarır. Kent hafızası, geçmiş ile günümüz arasında bir ilişki kurar. Van kentinin hafızasının büyük bir kısmı, 1915 yılında yaşanan savaş ve sonrasındaki süreçlerden dolayı kayboldu. Bu süreçte kent hafızasına dair birçok bilgi maalesef yok oldu. Bunun yanı sıra, kent belleği için büyük önem arz eden mimari ve sanatsal yapılar da zamanla tahrip edildi” dedi.
TARİHİ VAN KENTİ TAMAMEN YOK OLDU!
Van’da yapılaşma ile beraber tarihi Van kentinin bulunduğu bölgenin tamamen yok olduğunu dile getiren Ortakçı, “Bildiğimiz üzere, yaşanan olaylardan sonra Van, yeni yerleşim alanlarında gelişmeye başladı. Tarihi Van kentinin bulunduğu bölge, sonrasındaki depremler, tahribatlar ve iklim koşullarından dolayı tamamen yok oldu. Daha önce de ifade ettiğimiz gibi, restorasyon çalışmaları ile anıt yapılar tekrar canlandırılmaya çalışılmakta ancak sivil mimari örneklerini yeniden ortaya çıkarmak ne yazık ki mümkün görünmüyor” ifadelerini kullandı.
VAN’IN KENT BELLEĞİ YIKILDI!
Tarihi eserlerin ve Cumhuriyet dönemine ait yapıların korunmadığını ve zarar gördüğünü ifade eden Ortakçı, “Van’ın mevcut yapı stoku ve yapılaşma koşullarına baktığımızda, tarih boyunca medeniyetlerin yaşamamış, uygarlıklara başkentlik yapmamış gibi, sanki 40-50 yıl önce kurulmuş bir kent havası hâkim. Tarihi eserler bir yana, Cumhuriyet dönemi yapılarını bile koruyamıyoruz. Ya bilinçli bir şekilde yıkıldı, ya da ayakta kalanlar depremlerde hasar gördü ve yıkıldı. Bu tür mekânlar, kentin hafızasıdır. Yıkımları ve değişimleri doğal olarak kent belleğine zarar verir ve kent kimliğinin kaybolmasına sebep olur” diye konuştu.
“VAN’DA SİVİL MİMARİ ÖRNEKLERİ NEREDEYSE YOK”
Ortakçı, Van’da sivil mimari örneklerinin de yıkılmasına tepki göstererek, “Sivil mimari örnekleri de bu yıkımdan nasibini aldı. Betonarme ve yüksek katlı yapılaşmaya geçiş döneminde ranta kurban edildi. İlgili kurumların çok ciddi eksiklikleri söz konusu maalesef. Bu yapıların envanteri oluşturularak, koruma altına alınıp tespiti ve tescili yapılmalıydı. Sivil mimari örnekleri Van’da neredeyse yok. Bu yapı türleri daha çok özel mülkiyet sınırlarında kalmaktaydı. Onlar da yıkılarak ya da yıktırılarak yerine betonarme müstakil evler ya da yüksek katlı apartmanlar yapıldı” diye aktardı.
VAN’IN TARİHİ UNUTULDU: KENT HAFIZASINI KAYBETTİ!
Kent hafızasının zamanla silindiğini aktaran Ortakçı, “Van’ın kent hafızası, yalnızca geçmişin fiziksel izleriyle değil, aynı zamanda toplumun kültürel ve toplumsal hafızasıyla da şekillenir. Kentin sokaklarında, eski yapılarında ve hatta halk arasında aktarılan anılarda, Van’ın tarihi ve sosyal yapısı hakkında derin izler bulunmaktadır. Fakat ne yazık ki bu hafıza, zaman içinde hızla silinmekte, yerini yeni yapılar ve modern yaşam tarzları almaktadır. Kentin doğal yapısı, kültürel dokusu ve halkın geçmişiyle kurduğu bağlar, bir bütün olarak Van’ın kimliğini oluşturur” dedi.
KENT HAFIZASINA SAHİP ÇIKMAK İÇİN NELER YAPILMALI?
Ortakçı, kent hafızası için arşivleme yönteminin önemine dikkat çekerek şunları söyledi: “Kültürel mirası ve tarihi dokuyu korumuyoruz. Daha önce de ifade ettiğim gibi, kurumlara çok ciddi sorumluluklar düşmektedir. Birçok tarihi yapı bakımsız ve korunmasız bir şekilde kaderine terk edilmiş durumda, bilinçli ya da bilinçsiz bir şekilde talan edilmekte ve yok olmaktadır. İvedilikle koruma altına alınarak restore edilmeli ve turizme kazandırılmalıdır. Ayrıca, kent hafızasını canlı tutmak için arşivleme yöntemleri de önemlidir. Şehir arşivi adı altında mekânlar oluşturularak, kente dair geçmişten günümüze kadar gelişen durumları sergilemek ve halkla buluşturmak, bu konuda bir bilinç oluşmasına ve kent belleğinin canlı tutulmasına katkı sağlayacaktır.”
BAŞKAN ORTAKÇI: YETKİLİLER VE VAN HALKI KENT HAFIZASINI KORUMAK İÇİN ÇABA İÇİNDE OLMALI
Ortakçı, kent hafızasını korumak için yetkililerinin ve Van halkının ortak çaba içerisinde olması gerektiğini belirterek sözlerini şöyle tamamladı: “Bu kimliğin korunması, sadece fiziksel yapıları restore etmekle değil, aynı zamanda halkın bu mirası sahiplenmesi ve yaşatmasıyla mümkün olacaktır. Kent hafızasının kaybolması, toplumun geçmişiyle bağını koparmasına yol açar, bu da kentin geleceği için büyük bir kayıptır. Bu yüzden, Van’ın kent hafızasının korunması için hem yerel yönetimlerin hem de Van halkının ortak bir çaba içerisinde olması gerekmektedir.”
