2016 yılında hane halklarının yapmış oldukları tüketim harcamaları ve harcama türlerine göre dağılımları TÜİK tarafından Temmuz ayında kamuoyuna açıklandı.
Buna göre, hanelerin eşdeğer fert * başına aylık tüketim harcamaları 2015 yılında ortalama 1 455 TL iken 2016 yılında bu rakam yüzde 13 artarak 1 642 TL oldu. Buradan fertlerin 2016 yılı ortalama yılık tüketim harcamasını 19 bin 704 TL olarak hesaplayabiliriz.
2015 yılında hanelerin eşdeğer fert başına yıllık kullanılabilir geliri 16 bin 515 TL olmuştu. Eşdeğer fert başına yıllık kullanılabilir gelir ile tüketim harcaması rakamları yan yana konulduğunda, orta ve düşük gelirli vatandaşların tasarruf etme imkânlarının çok sınırlı olduğu görülüyor.
***
Hanelerin tüketimlerinin harcama türlerine göre dağılımlarına baktığımızda, ilk sırayı yüzde 25,2’lik pay ile konut ve kira harcamaları alıyor. Bunu, yüzde 19,5 ile gıda ve alkolsüz içecekler ve yüzde 18,2 ile ulaşım harcamaları takip ediyor. Bu üç büyük harcama türünün, hanelerin bütçelerinin yaklaşık 2/3’ünü oluşturduğu anlaşılıyor.
En düşük harcama payına sahip kalemler ise, sağlık (yüzde 2), eğitim (yüzde 2,3) ve eğlence ve kültür (yüzde 2,8) harcamaları olarak sıralanıyor.
***
Yüzde 20’lik gelir gruplarının tüketim harcamalarının kompozisyonlarına bakıldığında;
En düşük gelir grubuna sahip hanelerin en yüksek gelir grubuna sahip hanelere göre gıda ve alkolsüz içecekler, konut ve kira, alkollü içecekler, sigara ve tütün harcamalarına daha çok pay ayırdıkları görülüyor.
Yüksek gelirli gruplar ise, ulaştırma, eğitim, eğlence ve kültür, lokanta ve otel harcamalarına görece daha fazla pay ayırıyor.
***
Harcama türlerine yapılan toplam harcamanın yüzde 20’lik gelir grupları bazında dağılımına bakıldığında;
Toplam tüketim harcamalarının yüzde 8,9’u en yoksul yüzde 20’lik hanehalkı grubu tarafından yapılırken; ikinci yüzde 20’lik grup toplam harcamaların yüzde 13,8’ini, üçüncü grup yüzde 17,4’ünü, dördüncü grup yüzde 22,6’sını ve en yüksek gelir grubu ise yüzde 37,4’ünü oluşturmuş.
Dolayısıyla, toplam tüketim harcamalarının 1/3’ünden fazlası en yüksek gelir grubu tarafından yapılmış.
***
En yüksek gelir grubunun yaptığı toplam tüketim harcaması, en düşük gelir grubunun yaptığı harcamanın 4 katını oluşturuyor. Diğer bir ifadeyle, en yoksul grup 2016 yılında toplam bin TL tüketim harcaması yapmışsa, en zengin grup toplam 4 bin TL harcamış.
En zengin kesimin en yoksul kesime göre kaç kat harcama yaptığını harcama türleri bazında incelersek;
Bu oranın eğitim harcamalarında 29 kat, ulaşım harcamasında 11 kat, eğlence ve kültür harcamasında 9 kat, lokanta ve otel harcamasında 7 kat, gıda harcamalarında 4 kat, konut ve kira harcamasında 3 kat olduğunu görüyoruz.
Evet, yanlış duymadınız!
En yüksek gelir grubuna sahip haneler, en yoksul hanelere göre eğitime tam 29 kat daha fazla para harcamış!
***
Elbette, her gelir grubunun her harcama kalemine aynı miktarda harcama yapmasını bekleyemeyiz. Elbette, zengin kesimler yoksul kesimlere göre çok daha fazla tüketim harcaması yapacaktır.
Ancak, toplam harcama bazında en zengin kesimin en yoksul kesime göre 4 kat daha fazla tüketim harcaması yaptığı bir ortamda, eğitim harcamasında bu oranın 29 kat olması dikkat çekicidir. Bu oran, yoksul kesimin eğitime yeterince kaynak ayırmadığını (ya da ayıramadığını) göstermektedir.
***
Eğitimin bir ülke için ne kadar önemli olduğunu bilmeyenimiz yoktur. Bir ülkenin ekonomik ve sosyal kalkınmasının en önemli lokomotifi eğitilmiş insan gücüdür.
Hal böyle iken, yoksul kesimde yetişen çocukların eğitimden daha fazla yararlanabilmesini için, ailelerinin eğitime daha fazla kaynak ayırabilmesi gerekiyor. Bunun için Ülke olarak yapmamız gereken bir şeyler vardır diye düşünüyorum. İşin bu kısmını konunun uzmanlarına bırakıyorum.
Bu vesileyle, yeni eğitim yılının başlayacağı bu günlerde, eğitim camiamıza, tüm öğretmenlerimize, velilerimize ve öğrencilerimize başarılar dilerim.
(Not: Yaptığım yorumlar tamamen şahsıma ait olup, hiçbir kurum veya kuruluşu bağlamamaktadır.)
Kaynak:
Hanehalkı Tüketim Harcaması, 2016 haber bülteni http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=24576
* Eşdeğer fert başına tüketim harcaması: Her bir hanehalkı için, hanehalkındaki referans kişi için“1”,14 yaş ve üzerindeki tüm fertler için “0,5” ve 14 yaşın altındaki tüm fertler için “0,3” katsayısı ile çarpılarak toplanmakta, bu şekilde her bir hanehalkı büyüklüğünün kaç yetişkine denk olduğu, diğer bir ifadeyle “eşdeğer hanehalkı büyüklüğü” hesaplanmakta ve hanehalkının yaptığı tüketim harcaması eşdeğer hanehalkı büyüklüğüne bölünerek “eşdeğer fert başına tüketim harcaması” bulunmaktadır.
