ŞEHRİVAN ÖZEL: ŞABAN BEYAZSAÇ-ZENÜN YEŞİL
Doğu Anadolu Bölgesinin en büyük illerinden biri olmasına rağmen sahip olduğu potansiyeli bir türlü kullanamayan Van her anlamda geriye sarmaya devam ediyor. Kişi başına düşen milli gelirde ülke genelinde 81 il içerisinde son sırada yer alan Van’ın bu durumu araştırma ve veri sonuçlarına da yansıyor. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı’nın (TEPAV) yaptığı “Türkiye’de Hangi İller Bölgesel Kalkınma Tuzağında?” araştırmasına göre, Van düşük gelir grubunda olup kalkınma tuzağı riski içinde olan bölgelerden biri oldu. Van’ın kalkınma riski taşıyan bir il olmasıyla ilgili Şehrivan’a konuşan isimler, kentin yatırımla kalkınabileceği dile getirdi.
HANGİ İLLER KALKINMA TUZAĞINDA?
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı’nın Mayıs 2024 tarihli Berat Yücel imzalı yazısında Türkiye’nin bölgesel kalkınma tuzağı değerlendirildi. Yücel, yapılan hesaplamalarda, 2014 ve 2022 yıllarındaki veriler kullanılıyor. Elde edilen sonuçlar bu yılların ortalama kalkınma tuzağı endeks değerlerini paylaştı. Buna göre, özellikle Kuzey Doğu Anadolu, Ankara ve Bursa alt bölgelerini kapsayan Batı Anadolu bölgesi ve Antalya ile Şanlıurfa alt bölgeleri yüksek kalkınma tuzağı endeks değerlerine sahip iller olarak öne çıkıyor. Sonuçlara göre Ankara, 0,87 endeks değeriyle en yüksek kalkınma tuzağı değerine sahip il oldu. Ankara’dan sonra 0,83’le Kuzey Doğu Anadolu bölgesindeki Trabzon alt bölgesi, 0,77’yle Samsun ve Şanlıurfa alt bölgeleri, 0,75’le Bursa alt bölgesi, 0,74’le Antalya alt bölgesi sonrasında ise 0,69 ile Balıkesir alt bölgesi geliyor.
VAN MİLLİ GELİRDE SONLARDA, KALKINMA RİSKİNDE BAŞLARDA!
Kalkınma tuzağı riskinde olan bölgeler ise sırasıyla İstanbul ile Kayseri, Erzurum, Aydın, Malatya, Van ve Kastamonu alt bölgeleri oldu. En düşük kalkınma tuzağı endeks değerine sahip yani ne tuzağa yakalanmış ne de tuzak riskinde olan bölgeler ise sırasıyla Gaziantep,
Zonguldak, Konya ve Tekirdağ olarak gerçekleşti. Atlas metoduna göre; Antalya, Muğla, Eskişehir, Bolu, Bilecik, Bursa, Çanakkale ve Kırklareli’nin Türkiye ortalamasının üstünde kişi başı milli gelire sahip iller arasında yer aldığı, İstanbul, Kocaeli, Tekirdağ, Ankara ve İzmir’in ise dünya ortalamasının üstünde kişi başı milli gelire sahip oldu. Yapılan bu hesaba göre belirtilen bu 13 il, Türkiye ortalamasının üzerinde kişi başı milli gelire sahipken geri kalan 68 il ise Türkiye ortalamasının altında kaldı. Bununla birlikte özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerindeki illerin Türkiye’nin en düşük kişi başı milli gelire sahip olan illeri oldu. Refahın en basit göstergesi olan kişi başı milli gelir Van’da, Hakkari’de, Bitlis’te, Ağrı’da ve Muş’ta Türkiye ortalamasının altında kaldı.
ŞAHİN: BU DURUM, VAN'IN BAZI YAPISAL PROBLEMLERLE KARŞI KARŞIYA OLDUĞUNU GÖSTERİYOR!
Van’ın kalkınma tuzağı riski taşıyan il olması ile ilgili Şehrivan’a konuşan mali müşavir İbrahim Şahin, kentin ekonomik gelişim açısından bazı yapısal problemler yaşadığını dile getirerek, “TEPAV'ın (Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı) araştırmasına göre Van'ın kişi başı milli gelirde Türkiye ortalamasının altında kalması, bölgedeki ekonomik ve sosyal sorunların bir yansımasıdır. Bu durum, Van'ın ekonomik gelişim açısından bazı yapısal problemlerle karşı karşıya olduğunu göstermektedir. İşte bu durumu değerlendirirken göz önünde bulundurulması gereken bazı faktörler şunlardır: Ekonomik açıdan bakıldığında Van'ın ekonomisi büyük ölçüde tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Bu sektörler, modern tekniklerin ve verimli üretim yöntemlerinin yeterince kullanılamaması nedeniyle düşük verimlilikle çalışmakta, Diğer sektörel faktörlerin ilimizde etkin olmaması da bir etken bu da kişi başına düşen gelirin düşük kalmasına neden olmaktadır” dedi.
“YATIRIMCILAR BÖLGEDEN UZAKLAŞIYOR”
Van’da yatırım yetersizliğinin olduğunu belirten Şahin, “Yatırımların Van’daki durumu, yeterli düzeyde yerli ve yabancı yatırımcı çekememektedir. Altyapı yetersizlikleri ve yatırım teşviklerinin yetersizliği, yatırımcıları bölgeden uzaklaştırmaktadır. Yatırımların yetersizliği, iş imkânlarının sınırlı olmasına ve dolayısıyla düşük gelir seviyesine yol açmaktadır. Altyapı olarak (yol, ulaşım, enerji) ve sosyal (eğitim, sağlık) eksiklikleri, ekonomik faaliyetlerin etkin bir şekilde yürütülmesini engellemektedir. Bu durum, ilimizde verimliliği ve dolayısıyla kişi başı milli geliri düşürmektedir. Eğitim seviyesinin düşük olması ve kalifiye işgücünün yetersizliği, bölgenin ekonomik potansiyelini sınırlamaktadır. Eğitim ve beceri düzeyinin yükseltilmesi, bölgenin ekonomik performansını yükseltebilir” ifadelerini kullandı.
VAN BU TUZAKTAN NASIL KURTULUR?
Şahin, Van’ın kalkınması için önerilerde bulunarak, “Van, doğal güzellikleri ve tarihi zenginlikleri ile turizm açısından büyük bir potansiyele sahiptir. Ancak, bu potansiyel yeterince değerlendirilememekte, turizm altyapısının yetersizliği ve tanıtım eksiklikleri nedeniyle gelir elde edilememektedir. Van'ın kişi başı milli gelirde Türkiye ortalamasının altında kalmasının nedenleri arasında bu faktörler sayılabilir. Bu durumu iyileştirmek için çeşitli stratejiler ve politikalar uygulanabilir; eğitim ve beceri geliştirilmesi, altyapı yatırımların yapılması, yatırım teşviklerinin geliştirilmesi, turizmin geliştirilmesi, tarım ve hayvancılıkta modernizasyon yapılması, girişimcilik ve inovasyona ağırlık verilmesi. Bu stratejiler, Van'ın ekonomik performansını iyileştirerek kişi başı milli gelirde Türkiye ortalamasına yaklaşmasına katkıda bulunabilir” diye konuştu.
BAŞKAN İLHAN GÖÇ MESELESİNE VURGU YAPTI
Van’ın kalkınamaması ile ilgili Şehrivan’a konuşan Saadet Partisi Van İl Başkanı Özay İlhan, kentteki sorunlara dikkat çekerek, “Van tarım, hayvancılık, turizm ve sınır ticaretiyle ayakta duran bir şehir olmasına rağmen son yıllarda özellikle sınır ticareti çok azaldı. Van’a galen İranlı ve Iraklı turist sayısı azalmaya başladı. Gelenler de ilimizde en fazla 2 gün kalıp farklı bölgelere gidiyor. İşlerin azalmasıyla birlikte istihdam azaldı. İstihdam azalınca da işsiz nüfus arttı ve birçok genç farklı illere çalışmaya gitti. 3-5 yıl sürekli giden insanlar da bu süre sonunda taşınıp başka illere gitti. Özellikle sınır ilçelerde çok ciddi manada bir göç konusu” diye aktardı.
VAN’IN LİSTEDE OLMASINA SEBEP OLAN UNSARLAR NELER?
Van’ın kalkınma riskinin her geçen yıl arttığını belirten İlhan, “Van kalkınma riskinde Türkiye’de başı çeken illerin içerisinde yer alıyor. Van’ın kalkınma tuzağı riski günden güne artmaktadır. Bir şehrin kalkınmasına neden olduğu unsurlar vardır. Ama bunlar Van’da yok. Özellikle 2020 yılından itibaren Van’ın göç vermesi ve nüfusunun azalmaya başlaması bunun başlıca nedenleridir. Nüfusunun azalmasının nedeni de kentin milli gelirinin düşmesi, tarım ve hayvancılığın eskiye nazaran daha az olması, köylerin boşalmasıdır. Bütün bunlar Van’ın kalkınma anlamında her geçen gün riskinin artmasına neden oldu” dedi. İlhan, Van’ın kalkınması için önerilerde bulunarak şunları söyledi: “Van’da bir sınır kapısının açılması şarttır. Sınır ticaretinde legal olan ürünler serbest olmalı. İran ile ticaret arttırılabilir. Irak’tan turist çekebiliriz. Türkiye’nin hala en çok küçükbaş hayvana sahip iliyiz. Hayvancılığın tekrar eski günlere dönmesi için çiftçiler desteklenmeli. Uçak seferlerimiz yetersiz. Yıllardır dile getiriliyor. Ama bu konuda herhangi bir gayret söz konusu değil. Bu sorunun çözüme kavuşması lazım. Çevre Yolu yıllardır bitmedi. İstihdam alanlarının arttırılması lazım.”