ŞEHRİVAN ÖZEL: FATMA NUR POLATCAN- ZENÜN YEŞİL
Son dönemlerde uluslararası ölçekte markalaşma yolunda önemli adımlar atan Türkiye’de, kentler de markalaşma ve kimlik oluşturma adına önemli çalışmalar yapıyor. Kentlere kimlik kazandırma yolunda birçok önemli çalışma yapılırken Van da sık sık kent kültürü, kimliği ve markalaşması yönüyle tartışmalara ve önerilere konu ediliyor. Sahip olduğu köklü geçmiş, zengin kültür ve tarihi mirasıyla Türkiye’nin nadide kentlerinden biri olan Van’ın kent kimliği konuşulmaya devam ederken Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Araştırma Görevlisi Asude Bolat, öğrencisi olduğu İstanbul Teknik Üniversitesi’nde bu alana katkı sunacak bir çalışma yaptı. 2022 yılında tamamladığı ‘Kentsel Açık Mekân Olarak Caddelerin Kalite Kriterleri Bağlamında Değerlendirilmesi ve Kavramsal Bir Model Önerisi: Van Cumhuriyet Caddesi’ adlı yüksek lisans tezinde Van’ın kimlik renkleri üzerine de çalışıldı. Bolat, kentin sahip olması ve kullanması gereken renkleri kentin geçmişi ile bağdaştırarak çalıştı.
VAN’IN RENKLERİ ÇALIŞMAYA KONDU OLDU
Her kent sahip olduğu değer bakımından farklılaşarak kendine has bir öz kimlik oluşturuyor. Bir kenti diğerlerinden farklı kılan kent kimliği olurken, sahip olduğu kültürel miras değerleriyle Van da farklılıklarıyla ön plana çıkıyor. Tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapan Van’ın sahip olduğu zenginlikler kente bir kimlik kazandırıyor. Bünyesinde pek çok kültürel ve turistik ögeyi barındıran Van’ın kent kimliği renkleri tez konusu oldu. Kentin Cumhuriyet Caddesi üzerine yaptığı çalışması ile dikkat çeken ve tez ödülü de alan Bolat, Van’ın renkleri ile ilgili yerel yönetimlere model olacak bir çalışma hazırladı.
VAN’IN RENKLERİ ÜZERİNE UZUN UZUN ÇALIŞILDI
Bolat, çalışmalarının içeriğinden söz ederek, “Kentsel mekânda renkler, farklı etkileriyle karşımıza çıkıyor. İnsanlar üzerinde bıraktıkları psikolojik etkileri, kültürel değerleri ile kent kimliğine katkıları ve kent mikrokliması üzerinde etkileri bunlardan başlıcalarıdır. Bu üçünü bir çerçevede değerlendiriyoruz ve hangi renklerin orada kullanılabileceğine yönelik birtakım çalışmalar yapıyoruz ve bu doğrultuda birtakım renk paletleri ortaya çıkarabiliyoruz. Yaptığımız tez çalışmasında Cumhuriyet Caddesi’ni yani kent merkezini çalışmıştık. Ama burası kentten kopuk bir yer değil. Kentle entegre bir yerle ilgili çalıştığımızdan dolayı o kent için neyi ifade ettiğini göz önünde bulundurduk. Bunun için kentin iklimsel yapısı, renklerin psikolojik etkileri ve kültürel değerleri açısından hangi renklerin kullanılabileceğini analiz ettik. Hangi renklerin mekân ile ilgili olduğu ile ilgili yola çıktık” dedi.
BOLAT: KENTİN ÖNEMLİ DEĞERLERİ GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULDU
Van’ın kimlik renklerini nasıl analiz ettiklerini açıklayan Bolat, “Her kentin bir kimliği var. Tarihinden, kültüründen ve doğal çevresinden gelen bir kent kimliği oluşuyor. Bu tarihsel süreç içerisinde de bazı renkler o kentle bütünleşebiliyor. Doğal olarak bu da kente kimlik kazandırmada renklerin önemini ortaya çıkarıyor. Van’ın kimlik renklerini analiz ederken öncelikle kentin tarihi yapılarına baktık. Çünkü tarihi yapılar bir hafızadır. Yapılı çevrenin yanı sıra, doğal değerler ile ‘Van’ deyince akla gelen somut değerleri düşündük ve Tekel Binası, Akdamar Kilisesi, Muradiye Şelalesi, Van Gölü, Van Kedisi’ni Van’ın kimlik renklerini belirlemek için seçtik. Bunların yüksek çözünürlükteki görsellerini aldık ve bunların ana renklerini tek tek çıkarttık” ifadelerini kullandı.
İŞTE VAN’IN KİMLİK RENKLERİ…
Bolat, Van’ın kimlik renklerinin hangilerini olduğunu dile getirerek, “Bu ana renkleri çıkardığımızda mavi ve tonları ile kahverengi ve tonları üçüncü renk olarak da beyazı (Van’ın kış kenti olması ve Van Kedisi ile bütünleşmesinden) kimlik rengi olarak belirledik. Eski yapılarda kahverengi ve tonlarının baskın olması ve Van Gölü’nün mavi rengi aslında bir kimlik rengi. Beyaz rengi de kimlik rengi olarak belirledik ama beyaz kış kentinde kullanmak çok mantıklı değil. Cephe, kapı, pencere detaylarında kullanılabilir ama hakim bir renk olamaz. Bunları birleştirdiğimizde bu kentin kimlik rengi olduğunu ortaya koyduk ve bunların renk kodlarını ortaya çıkardık” diye konuştu. ,
KENTİN KIŞ KENTİ OLMASI ÖNEMLİ BİR ETKEN
Van’da yapılarda koyu renklerin kullanılması gerektiğini aktaran Bolat, “Kent mikrokliması üzerinde etkileri açısından incelediğimizde, Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki kentler kış kentleri ve buralarda koyu renkler kullanılması gerektiğini biliyoruz çünkü koyu renklerin albedosu yani yansıtabilirliği düşük; güneşten gelen ısıyı emme kapasitesi yüksektir. Bodrum’da kullanılan beyaz ve açık mavi renkler Van’daki mekânlar için uygun değildir çünkü orası bir yaz kentidir ve ısınmayı önlemek için açık renkler kullanılır. Doğal olarak Van bir kış kenti olduğu için daha koyu renklerin kullanılması gerekiyor” dedi.
İŞTE KENT İÇİN ÖNERİLER DİĞER RENKLER
Pozitif bir etki bıraktığı için kırmızı, sarı, turuncu gibi canlı renklerin kullanılmasını öneren Bolat, “Van’da İnsan psikolojisi üzerine etkilerine baktığımızda, renk teorisi devreye giriyor. Renkleri canlı ve soğuk renkler olarak da ayırabiliyoruz. Peki, canlı mı yoksa soğuk renkler mi kullanmalıyız? Kış kentlerinde hava kapalı, yağışlı, soğuk olduğu için insanların üzerinde pozitif bir etki bırakmıyor. Doğal olarak bu kentlerde canlı renklerin kullanılması lazım. Soğuk ve sert iklimleri ile bilinen İzlanda, İsveç, Norveç gibi ülkelere baktığımızda kentlerin canlı renkleri karşımıza çıkar. İnsanların üzerinde psikolojik açıdan pozitif bir etki bırakması için biz de Van’da kırmızı, sarı, turuncu gibi canlı renklerin kullanılmasını öneriyoruz” diye konuştu.
CUMHURİYET CADDESİ’NİN DE BİR RENGİ VAR
Bolat, “Kentsel Tasarım işi, bilimsel verilerden ve temel doğrulardan referansla yola çıkar; bununla birlikte her tasarımcının kendine has çözüm önerileri, bakış açısı ve ekolü ile şekillenir. Ben de, tüm bu analizleri birleştirdiğimde, neler yapabiliriz bunun üzerine çalıştım ve bazı alternatif önerilerde bulundum. Mesela, kahverengi ve mavinin koyu renkleri var ama bu renkler canlı renkler değil. Doğal olarak bu çıkarımları bir araya getirip en iyi çözümü sunabilmemiz gerekiyor” ifadelerini kullandı. Cumhuriyet Caddesi için önerdikleri renkleri açıklayan Bolat, “Cumhuriyet Caddesi’nde çalıştığımız alan için burada daha çok kırmızı, turuncu, sarının koyu tonlarını hakim renk olarak kullanalım dedik. Cephenin genelinde kırmızı, detaylarda turuncu ve sarı kullanılabilir. Canlı ve koyu renk düzeni olmalı ve bu cadde bütününde uygulanmalı. Bununla birlikte mavi ve kahverengi de mekânda önerdiğimiz sosyo-kültürel donatılarda kullanılsın dedik. Kırmızı, sarı, turuncu renkleri caddenin genelinde ticari birimlerde kullanılabilir. Kahverengi ve mavi ise oradaki sosyo-kültürel donatılarda kullanılabilir. Böylelikle o birimler diğer yapılardan kolaylıkla ayırt edilebilir. Böyle bir öneride bulunduk” dedi.
VAN İÇİN RENK PALETİ ÖNERİSİ
Daha detaylı bir analizle bir renk paletinin oluşturulabileceğinin altını çizen Bolat sözlerini şöyle tamamladı: “Renkler kentin önemli bir ögesidir. İlk algılanan şey renklerdir. Renk faktörünün güçlü etkileri var. Van için oluşturduğumuz renk paleti, dar kapsamlı bir datadan oluşturulmuş bir palet. Daha detaylı bir analizle bir renk paleti oluşturulabilir. Van için oluşturulmasını daha önce de önerdiğim kentsel tasarım rehberi içerisinde Van’ın kimlik renklerine ve kent için kullanılacak renk kodlarına yer verilebilir. Hangi yapılarda, hangi cephelerde, hangi çatılarda hangi renkler kullanılabileceği ile ilgili detaylar sunulabilir.”
