ŞEHRİVAN ÖZEL: FATMA NUR POLATCAN-ZENÜN YEŞİL
Doğu’nun potansiyeli en yüksek illerin başında gelen, TRB2 bölgesinin ise lider ili olan Van olması gereken sıralamaların altında yer almaya devam ediyor. Son yıllarda 81 ili baz alan sıralama ve değerlendirmelerde sıkça son sıralarda yer alması ile gündeme gelen Van’ın sosyo-ekonomik olarak sıkıntılı bir süreçten geçerken yoksulluk ve işsizlik kentin en büyük sorunu olmayı sürdürüyor. Türkiye’nin en genç nüfusuna sahip ilk 10 ilinden biri olan ve bu potansiyelini de kazanca dönüştüremeyen Van’da, genç nüfus aksine işsizlik ve yoksulluk verilerinde de kendisini hissettiriyor. Bu durum TÜİK’in açıkladığı ‘İl Düzeyinde İşgücü İstatistikleri’nde de resmi olarak açıklandı. Türkiye’nin 81 ilini kapsayan araştırmadaVan işsizlik oranının en yüksek olduğu 2’nci il oldu. Van’ın işsizlikte 2’nci sırada yer almasıyla ilgili Şehrivan’a konuşan isimler kentin kaderinin tarım ve hayvancılık, turizm ve sınır ticareti ile değişeceğinin altını çizdi.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), “İl Düzeyinde İşgücü İstatistikleri”ni açıkladı. Verilere göre Van, Hakkari’nin ardından yüzde 19,1 ile Türkiye’de işsizlik oranının en yüksek olduğu 2’nci il oldu. Türkiye genelinde, 2023 yılı için işsizlik oranı yüzde 9,4 olarak tahmin edildi. İşsizlik oranı en yüksek il yüzde 23,3 ile Hakkari iken, işsizlik oranı en düşük il yüzde 4,8 ile Sinop oldu. Türkiye genelinde, 2023 yılı için istihdam oranı yüzde 48,3 olarak tahmin edildi. En yüksek istihdam oranı yüzde 58,2 ile Ardahan ilinde gerçekleşti. En düşük istihdam oranı ise yüzde 35,5 ile Siirt ilinde oldu. Türkiye genelinde, 2023 yılı için işgücüne katılma oranı yüzde 53,3 olarak tahmin edildi. En yüksek işgücüne katılma oranı yüzde 61,7 ile Ardahan ilinde gerçekleşti. En düşük işgücüne katılma oranı ise yüzde 38,5 ile Siirt ilinde oldu.
BOZKURT: VAN’IN İŞSİZLİK VE YOKSULLUK ANLAMINDA KADERİNİ DEĞİŞTİRECEK OLAN SINIR TİCARETİ, TURİZMDİR
Van’ın işsizlik verileriyle ilgili Şehrivan’a görüş veren iş insanı Şemsettin Bozkurt, kentin kaderinin sınır ticareti ve turizmle değişeceğini dile getirerek, “Van bir sanayi kenti değil. Van bir sınır kenti olmasına rağmen sınır ticareti ve turizmden yeteri kadar istifade edemiyor. Van’ın 7000 yıllık bir tarihi var. Bu tarihin henüz tanıtımı yapılmadı. Van’ın işsizlik ve yoksulluk anlamında kaderini değiştirecek olan sınır ticareti, turizmdir. Van’da 2000 yılından sonra yoğun bir şekilde üniversite mezunu olmaya başladı ama bunların istihdam edileceği alanlar yok. Gençler işsizlik ve yoksulluktan dolayı her gün Batı’da inşaatlarda düşüp hayatını kaybediyor ya da kötü yollara giriyorlar” dedi.
“VAN, TÜRKİYE’DE İŞSİZLİK ANLAMINDA SİTEM EDECEK EN SON İLLERDEN BİR TANESİDİR”
Bozkurt, eğitimde yeni reformların yapılması gerektiğini belirterek, “Van, Türkiye’de işsizlik anlamında sitem edecek en son illerden bir tanesidir. Potansiyeli çok yüksektir. Tarım ve hayvancılık, sınır ticareti, turizm. Kentin imarı, trafiği korkunç düzeyde. Bütün bu handikaplar içinde bir kent hafızası yok. Kent hafızası silindi. İşsizliğin en yoğun yaşandığı 2’nci kent oldu. Buna şaşmamak lazım. Bir toplum bilinci olan herkes bu gözlemi rahatlıkla yapabilir. İşsizliğin bitmesi için Türkiye’de yeni eğitim reformlarının yapılması lazım. Van’da karşılığı olmayan fakülteler derhal kapatılmalı, toplumda karşılığı olan fakülteler ve teknik liseler açılmalı” diye konuştu.
IRAK: VAN’IN BU İÇLER ACISI TABLOSU BENİM İÇİN SÜRPRİZ OLMADI
Van’ın açıklanan işsizlik verileriyle ilgili Şehrivan’a konuşan iş insanı Feridun Irak, bu verilerin kendisine sürpriz olmadığını belirterek, “Açıklanan verilere baktığımızda Van’ın hiçbir konuda iyi olmadığını, sosyo-ekonomik açıdan 81 il içerisinde son 5 il içerisinde olduğunu görüyoruz. Gayrisafi Yurtiçi Hasıla verilerinde 81 il içerisinde son sıradayız. TÜİK’in açıkladığı verilere göre işsizlikte 80’inci sırada yer almak sürpriz olmadı. Çünkü Van son derece talihsiz bir dönem yaşıyor. Siyasilerin, yetkililerin, meslek kuruluşlarının, STK’ların Van’ın sorunlarına çözüm bulmak gibi bir dertleri de yok. Van’ın bu içler acısı tablosu benim için sürpriz olmadı” dedi.
“VAN İÇİN ÇARE, GEÇMİŞ YILLARDA YAPILAN YATIRIMLARI ÖRNEK ALMAK”
Irak, Van’da tarım ve hayvancılık, turizmin eski günlerine dönmesi gerektiğini dile getirerek, “Van’ın sorunlarını çözmek için Amerika’yı yeniden keşfetmeye gerek yok. Van bundan yarım asır önce Türkiye’nin yıldız kentlerinden biriydi. Türkiye’nin bir numaralı tarım ve hayvancılık kentiydi. Dünyanın her tarafına et ve canlı hayvan ihracat eden bir ildik. O dönem Türkiye’ye gelen turistlerin yüzde 10’unu misafir eden bir ildik. Türkiye’de en büyük sanayi kuruluşları Van’daydı. Dolayısıyla işsizlik de sorun değildi. GSYH’de Van daima ortalardaydı, sonlarda değildi. Van’ın şu anki halini görmek için dönüp o günlere bakmamız yeterli olur. O zamanlar Van için nasıl çalışmalar yapılıyordu, nasıl emek sarf ediliyordu dönüp bakmak lazım. Çare o günlerdi. O günleri hakim kılmak lazım” ifadelerini kullandı.
İLHAN: VAN GÜNDEN GÜNE ERİYEN BİR İL OLDU
Van’ın işsizlikte 81 il içerisinde sondan 2’nci sırada yer almasıyla ilgili Şehrivan’a görüş veren Saadet Partisi Van İl Başkanı Özay İlhan, kentin her geçen gün kan kaybettiğinin altını çizerek, “Van'ın sorunlarının yıllardır çözülmediği, insanların geçinememesi yine bir veri ile ispatlanmış oldu. Van kalkınma konusunda riskli iller arasında, Van birçok alanda son sırada... İnsanlar burada durmuyor, başka illere göç ediyor. Bu da işsizliğin bir göstergesi. Van her geçen gün kan kaybediyor. İnsanlar geçinemiyor. Geçinemediği için de başka illere göç ediyor. 6-7 yıl önce sınır ticareti daha canlıydı. Sınırlarda ticaret de bitti. Haliyle günden güne eriyen bir şehir olduk. Turizm Van için önemli bir sektör. Van'da bu anlamda yatırımlar oldu fakat şu an oteller yüzde 30-35 dolu. Oteller boş” diye konuştu.
“ŞEHRİ BU HALE GETİREN HERKESİ TEBRİK EDİYORUM”
İlhan, Van'da turizmin, sınır ticaretinin, tarım ve hayvancılığın yeniden ayağa kalkması gerektiğini belirterek şunları söyledi: “İranlı turist de Van'da kalmaz oldu. Bu alanda da istihdam bitti. Hayvancılık da istihdam bitti. Sınır ticaretine bağlı istihdam bitti. Halihazırda Türkiye'nin işsizlik oranı en yüksek 2'nci ili konumuna geldik. Şehri bu hale getiren herkesi tebrik ediyorum. Van'da işsizliğin her sene artmasına neden olanlar onlardır. Van'da turizmin, sınır ticaretinin, tarım ve hayvancılığın yeniden ayağa kalkması lazım. Van'ı yaşanabilir bir şehir haline getirmek için gerekli altyapıyı yapmak lazım. Şehrin cazibe merkezi haline gelmesi için devlet eliyle yatırım yapılması lazım.”
ÖRENCİ: VAN’DA EN BÜYÜK SORUN ÜRETİMİN OLMAMASIDIR
Van’ın Türkiye’nin en işsiz kenti olmasıyla ilgili Şehrivan’a konuşan Van Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavirler Odası (SMMMO) Başkanı Yakup Örenci, kentte üretimin olmadığını belirterek, “Van’da en büyük sorun üretimin olmamasıdır. Ekonomi tamamen tüketime bağlı. Üretim işletmeleri Van’da çok az. Bunu en çok etkileyen de Sosyal Güvenlik primlerinin çok yüksek oranda olması. Bunlar işsizliği ciddi oranda etkiliyor. İşçi maliyetleri çok yüksek olduğu için bu durum istihdamı etkiliyor. Özellikle bir yıl içerisinde Türkiye’de yaşanan yüksek fiyat artışları da işverenleri bu anlamda kısıtlama yapmaya itti. Van’ın dinamiği inşaat sektörüdür. Konut faizlerinin çok yüksek olması, inşaat girdi maliyetlerinin çok yüksek olmasından dolayı Van’da inşaat sektörünün de durma noktasına gelmesine neden oldu. Bununla birlikte işsizlik oranı da arttı” dedi.
“BU SEKTÖRLERDE TEŞVİKLER OLMAZSA İŞSİZLİK ORANI DAHA DA ARTACAK”
Örenci, tarım, hayvancılık ile turizme değinerek, “Van’ın ikinci ekonomik dinamiği tarım ve hayvancılık ile turizm. Bunlar Van’da işsizliği azaltabilir. Van’da son yıllarda İranlılardan başka bir turizm seyretmiyor. Bunun en büyük nedeni de ülkenin ekonomik durumu. İranlıların gelip gitmesi de Van’ı çok fazla etkilemiyor. Van’da tarım ve hayvancılık bitme noktasına geldi. Çiftçiler tarım ve hayvancılıktan elini, eteğini çekti. Van’ın bu sonuçları benim için sürpriz olmadı çünkü gerçekler ortada. Bu sektörlerde teşvikler olmazsa işsizlik oranı daha da artacak. Van bölgenin en güzide illerinden birisi ama maalesef Van’ın dinamikleri çok fazla harekete geçmiyor” ifadelerini kullandı.