ŞEHRİVAN ÖZEL: FATMA NUR POLATCAN-VEYSEL İZGİ
Son dönemlerde birçok alanda kirlilik yaşayan Van kentinde kent estetiği anlamında da ciddi bir kirlilik yaşanıyor. Kent estetiğini ilgilendiren birçok sorunla birlikte, düzensiz yapılaşma, kimliği olmayan mimari yapılar ile birlikte üst üste yığılan ve binaları adeta kapatan reklam panoları ve tabelalar görsel bir kirlilik oluşturuyor. Kötü görüntülere neden olan bu tabelalar vatandaşın da sık sık şikayet ettiği konulardan biri olmaya devam ediyor. Yıllardır gündeme gelmesine rağmen çözüm bulmayı beklerken, yaşanan problemi yüksek lisans tezinde ele alan Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Araştırma Görevlisi Asude Bolat, çözüm önerilerini Şehrivan aracılığıyla paylaştı. Bolat, Cumhuriyet Caddesi özelinde kentteki estetik bozukluklar ile ilgili önemli analizler yaparken belediyelerin bu konuda bir kentsel tasarım rehberi ve eylem planını hayata geçmesi gerektiğini aktardı.
CUMHURİYET CADDESİ’NDEKİ TABELA KİRLİLİĞİ YÜKSEK LİSANS TEZİ KONUSU OLDU
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Araştırma Görevlisi Asude Bolat, öğrencisi olduğu İstanbul Teknik Üniversitesi’nde 2022 yılında tamamladığı ‘Kentsel Açık Mekân Olarak Caddelerin Kalite Kriterleri Bağlamında Değerlendirilmesi ve Kavramsal Bir Model Önerisi: Van Cumhuriyet Caddesi’ adlı yüksek lisans tezinde Cumhuriyet Caddesi’ndeki tabela kirliliğine de yer verdi. Bolat, tezinde caddenin bu kirlilikten arınması için çözüm önerilerinde de bulundu.
VAN’DA TABELALAR GÖRSEL KİRLİLİK OLUŞTURUYOR
Tez çalışmasının içeriğine değinen Bolat, “Yapılan Tez çalışmasında Cumhuriyet Caddesi Beşyol Kavşağının 560 metrelik kısmı çalışılmıştır. Caddenin ve caddeye bakan yapıların cepheleriyle beraber mekân kalitesinin nasıl arttırılabileceği üzerine yapılan çalışmada, bu yönde önerilerde bulunuldu. Peki, mekânın kalitesinin arttırılması niçin önemlidir? Mekânın kalitesini arttırarak bir noktada insanların yaşam kalitesini arttırıyoruz. Daha sağlıklı bir çevrede, daha estetik ve güzel bir çevrede yaşamaları da bunun içerisine giriyor. Doğal olarak Cumhuriyet Caddesi’ndeki cepheler özelinde de kent estetiğine yönelik birtakım analizler yapıldı. Bu kent estetiğine yönelik analizler içerisinde cephe analizleri, renk, aydınlatma ve bakıma yönelik birtakım analizlerdir” dedi.
ESTETİK KENTLER İÇİN ÖNEMLİ
Bolat, mekanın estetik olmasının önemine dikkat çekerek, “Estetik aslında bir insan ihtiyacı ve kent estetiği de bu yüzden önemli. Estetik duygu alarak tanımladığımız şeyde, insanlar görsele ve güzelliğe önem veriyorlar. İnsanların güzel bir mekânda oturmaya; cepheleri güzel, biçimsel olarak estetik bir mekânda yaşamaya hakları var. Görsel kalite bu açıdan önemli. Mimarlıkta estetik teorisine göre, bir mekân eğer biçimsel açıdan estetikse o mekân bize çekici geliyor ve literatürde bu durumu Gestalt teorisiyle ve temel tasarım ilkeleri ile ilişkilendiriyorlar. Yani bir mekânın estetik olması, o mekânı çekici yapan özelliklerden bir tanesi” diye konuştu.
CEPHELER MEK NLARDAKİ EN ÖNEMLİ ELEMANLARDAN BİR TANESİ AMA…
Estetik açıdan cephelerin önemini dile getiren Bolat şunları söyledi: “Estetik açıdan cepheleri değerlendirdiğimizde aslında cepheler mekânlardaki en önemli elemanlardan bir tanesidir. Çünkü yapı ve kentsel mekân arasında bir ara kesit ve etkileşim elemanıdır ve caddenin siluetini de önemli ölçüde etkilemektedir. Özellikle zemin kat kullanımları bu noktada çok önemli. Zemin kat vitrinleri, doğrudan caddeyle etkileşimin olduğu bir kısımdır; yani kullanıcıların doğrudan etkileşime girdiği mekânlardır. Zemin katlardaki cephe ve vitrinleri binaların yüzü olarak nitelendirebiliriz. Yurt dışında hazırlamış ve tezde de incelediğimiz 5 cephe tasarım rehberi, cephelerin sahip olması gereken bazı cephe elemanlarını ve bunların özelliklerini tanımlamıştır.”
VAN’A BÜYÜK BİR TABELA DEVRİMİ LAZIM!
Bolat, cephelerde olması gereken özellikleri sıralayarak, “Bunlardan birisi, dekoratif mimari detaylardır. Cephede dekoratif mimari detayların olması bir binanın karakterine ve farklılığına katkıda bulunuyor. İkinci cephe elemanı materyal ve renk. Binanın görsel olarak daha çekici olmasını sağlıyor. Bir diğeri ise vitrinler, kapı ve pencerelerdir. Bu elamanların şeffaf olarak düzenlenmeleri kaldırımın ve caddenin geçirgenliğini, canlılığını ve güvenliğini arttırıyor. Diğer özellik ise, cephe aydınlatmasıdır. Aydınlatma, cephenin mimari kimliğini vurgulayarak mekânı daha çekici hale getirmekte; mağazayı ve vitrini görünür kılmaktadır” diye belirtti.
YYÜ’LÜ BOLAT TABELALARIN CEPHELERDEKİ ÖNEMİNİ DİLE GETİRDİ
Bolat, tabelaların cephelerde önemli bir eleman olduğunun altını çizerek şunları aktardı: “Cephelerde bulunması gereken bir diğer eleman tabelalardır. Tabii, tabela deyip geçmememiz gerekiyor. İyi tasarlanmış tabelalar (isimlikler) güçlü bir ilk izlenim yaratırlar bu sebeple Tabelanın nereye yerleştirildiği, tabelanın biçimi, rengi, malzemesinin bir kompozisyon dâhilinde yerleştirilmesi lazım. Sokak mobilyası elemanlarından birisi olan tabelalar, kamusal alanlara karakter kazandırdıkları ve ambiyansa katkıda bulundukları için önemli tasarım öğeleri; aynı zamanda, ticaret alanlarında önemli görsel unsurlardır. İşlevine uygun ölçeklendirilen (yaya ve taşıtlar için) yüksek kaliteli tabelalar, mekânın görsel çekiciliğine, estetik kalitesine ve kentlilerin genel deneyimine olumlu katkıda bulunmaktadırlar.”
CUMHURİYET CADDESİNDEKİ CEPHE KARAKTERİNİN OLDUKÇA ZAYIF
Cumhuriyet Caddesi’nde cephelerin uyumlu ve bütüncül olmadığını dile getiren Bolat, “Değinilmiş olan cephelerin yüzeysel biçimlenişleri, üslupları, renk ve malzemelerin kendi içinde bir konsepte sahip olması önem arz etmekle birlikte, bu unsurların birbiriyle olan ilişkisi de bütünde bazı tasarım yaklaşımlarını gerekli kılmaktadır. Cumhuriyet Caddesi’nin cepheleri bu doğrultuda değerlendirildiğinde, uyumlu ve bütüncül olmayan renkler, malzemeler, mimari detaylar, tabela ve vitrinler caddenin geneline hâkimdir. Cephede bir tasarım konsepti olmadığı gibi kompozisyon (bütünlük) de okunamamaktadır. Bu sebeple, çalışmada yapılan analizler sonucunda Cumhuriyet Caddesi cephelerinin görsel kalite ve cephe karakteri açısından oldukça zayıf olduğu sonucu çıkarılmıştır” dedi.
TABELALAR GÖRSEL KİRLİLİK VE KARMAŞA YARATIYOR
Cumhuriyet Caddesi’ndeki tabelaların görsel kirlilik oluşturduğunu belirten Bolat, “Tüm bunlara ek olarak, zemin kat vitrinlerinin çoğunluğunu şeffaf (cam) vitrinler oluşturmakla birlikte, font, renk ve boyut açısından birbirinden ve yapının karakterinden tamamen bağımsız tabelalar görsel kirlilik ve karmaşa yaratmaktadır. Vitrinlerdeki birçok tabela ve reklam ile vitrin sunumları da etkili, basit, algılanabilir ve temiz olmaktan uzaktır. Bu durum, cephelerin algılanabilirliğini ve geçirgenliğini olumsuz etkilemekte; geçirgen olmayan cepheler güvenli yürüyüşü, caddenin 7/24 aktif kullanımını ve caddenin canlılığını olumsuz etkilemektedir” ifadelerini kullandı. ^
“VAN’DAKİ TÜM BELEDİYELER KENTSEL TASARIM REHBERİ OLUŞTURMALI”
Van’daki belediyelerin bu konuda kentsel tasarım rehberi hazırlaması gerektiğini aktaran Bolat, “Peki, Cumhuriyet Caddesi cepheleri için neler yapılabilir? Tüm detay önerilerden önce, belirtmek isterim ki, şuan Türkiye’de çoğu belediyenin hazırladığı ve hazırlamakta olduğu kentsel tasarım rehberini Van belediyeleri de hazırlamalıdır. Bu hazırlık için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı 3 ciltlik tasarım rehberi hazırlama kılavuzu yayınlamıştır. Ancak bir tasarım rehberi ile kentsel mekâna tasarım ölçeğinde bütüncül yaklaşabiliriz. Bu tasarım rehberinin öncülüğünde, tasarımın gerekliliği olan konsept ve kompozisyon mekâna aktarılabilir. Cadde bir bütün halinde algılanabilir; böylelikle görsel karmaşa ve kirliliğin önüne geçebiliriz” diye konuştu.
“CUMHURİYET CADDESİNDE BÜYÜK BİR KARMAŞA VAR”
Bolat, Cumhuriyet Caddesi’nde cepheler için neler yapılabileceğini sıralayarak, “Detay birkaç öneri verecek olursak; cadde cephelerinin birbirini tamamlayan cepheler olması gerekiyor. Cephe malzemesi ve dekoratif detayların bakımının ve restorasyonun yapılması gerekiyor. Kapı, pencere ve duvarlarda ilgi çekici ve uyumlu renkler ile malzemelerin kullanılması gerekiyor. Bölgede yaygın bir tabela stili yok. Bütüncül bir yaklaşım sergilenmesi için yapı bazlı değil de cadde bütününde bir konseptin olması gerekiyor. Zaten Cumhuriyet Caddesi’ndeki en büyük sıkıntı bu. Bütüne bakıldığında büyük bir karmaşa var. Bu yüzden bunların mekânın bütününde düşünülmesi lazım. Cadde bütününde bir konseptin uygulanması gerekiyor. Renk, form, boyut, biçim ve fontta birbirini tamamlayan sade, minimal, birbiriyle uyumlu tabelaların konumlandırılması gerekiyor. Tabi bu yapılırken, yapının mimari kimliğine saygılı ve onunla uyumlu olması gerekiyor” diye aktardı.
“VAN’DA BELEDİYELER TABELA KİRLİLİĞİNİN ÖNÜNE GEÇMELİ”
Belediyelerin bu konuda bir eylem planını hayata geçirmesi gerektiğini dile getiren Bolat, “Cumhuriyet caddesinde, tabelalardan bağımsız olarak diyebiliriz ki çok eski ve fiziksel olarak eskimiş yapılar mevcut. Bu yapıların bazılarının cephe boyası dökülmüş, malzemesi dökülmüş, birçoğu kirli. Cephelerde tabelalar dışında kirlilik yaratan elektrik kabloları, boru vb. gibi yapının altyapı elemanları görünüyor. Ayrıca, bir kural da olmadığından her mağaza cepheye dilediği gibi bir şeyler yapıştırabiliyor ya da monte ediyor. Tüm bunlar tabi ki çok kötü bir görüntü oluşturuyor. Yani bakım-onarım-denetim üçlüsünü belediyenin devreye sokması; denetleyebilmesi için de elinde bir tasarım rehberi hatta konsept bir eylem planı gerekli. Cumhuriyet Caddesi Van için kıymetli. Eskimiş de olsa hala kent merkezi. Bu tarz kentsel tasarım müdahaleleri caddenin marka ve turizm değerini arttıracak; kentliler tarafından daha sık ve daha da önemlisi keyifle kullanılan bir mekân haline getirecektir” dedi.
