ŞEHRİVAN ÖZEL: FATMA NUR POLATCAN-ZENÜN YEŞİL
Van’da yüzlerce yıl hüküm sürmüş Urartular döneminde, Kralı Minua tarafından, milattan önce 815 ile 785 yılları arasında yapılan Şamran (Minua/Menua) Kanalı, günümüzde bakımsızlığıyla ve uğradığı tahribatla gündeme geliyor. Urartu’dan kalan en önemli miraslardan biri olan ve günümüzde kısmen kullanılan Şamran Kanalı’nın çöplük yuvasına dönmesi ve korunamaması üzüyor. 4 yıl önce UNESCO Dünya Kültür Mirası Geçici Listesi’ne alınması için Edremit Belediyesi tarafından çalışma yürütülen ve listeye girmek için sıra bekleyen Şamran Kanalı’nın korunması için zaman zaman çağrılar yapılırken bu çağrılar ile binlerce yıllık kanalın önemine değiniliyor. Tarihi kanalın korunması ile ilgili yapılan çağrılara bir yenisi eklenirken Şehrivan’a konuşan Van ÇEVDER Yönetim Kurulu Üyesi ve peyzaj mimarı Evin Işık, kanalın büyük bir tehlike ile karşı karşıya olduğunu dile getirerek ilgili kurumları göreve davet etti.
VAN 3 BİN YILLIK MÜHENDİSLİK HARİKASINI KORUYAMIYOR!
Van’da, Urartu Krallığı döneminde yapılan ve dünya su mühendisliği harikası olarak kabul edilen Şamran Kanalı geçtiğimiz günlerde İsveç ve Hindistan’da düzenlenen su ödülleri yarışmalarında iki ödül aldı. 3 bin yıllık Şamran Kanalı her ne kadar dünyaca bilinse ve ödül alsa da kirletiliyor, tahribata uğruyor ve korunamıyor. Tarihi kanalın korunamaması ile ilgili Şehrivan’a konuşan peyzaj mimarı Evin Işık, kanalın büyük bir tehlike ile karşı karşıya olduğunu dile getirdi. Daha önce de sık sık çağrı yapılan kanal için önemli uyarılar yapan Işık, kanalına önemine ve yaşadığı tahribata değinen çarpıcı değerlendirmeler paşlaştı.
IŞIK: ŞAMRAN VAN’DAKİ EN ÖNEMLİ YAPITLARDAN BİRİDİR
Işık, Şamran Kanalı’nın önemini dile getirerek, “Van Gölü Havzası tarihi mekânlar bağlamında çok zengin. Bu bölgede binlerce yıllık bir birikim var. Bunlardan bir tanesi de Urartu Kralı Minua döneminde inşa edilen Van’ın en büyük su kaynağı olan Minua yani Şamran Sulama Kanalı’dır. Şamran Kanalı Van’da bulunan en önemli yapıtlardan birisidir. Urartulara ait olan Şamran Kanalı arkeolojik, turistik ve tarım açısından önemli bir kanaldır. Anadolu ve dünya su mühendisliğinin bir harikası olan ve 51 km uzunluğundaki Şamran Kanalı, aynı zamanda 2800 yıllık ölümsüz bir aşk efsanesini de simgelemektedir. Asur Kraliçesi Semiramis’in dünyanın yedi harikasından biri sayılan asma bahçeleriyle özdeşleştirilerek efsaneleştirilmiştir” dedi.
DÜNYADA BÖYLESİ YOK!
Işık, Şamran Kanalı’nın mühendislik harikası olduğunu vurgulayarak, “Şamran Kanalı Urartular döneminde yaklaşık 2700-2800 yıl önce Tuşba ovasının sulanması için yapılan bir kanaldır. Gürpınar’dan başlayıp birçok yerden geçmektedir. Mühendislik harikası bir kanaldır. Şu an teknolojik araçlarla dahi bu eğim sağlanamazken yüzde 0,1’lik eğimle doğal yöntemlerle yapılmıştır. Yeri gelmiş kayalar oyulmuş, yeri gelmiş topraklı yol kazılmıştır. Bu eğim sağlanarak 3 bin kilometrelik bir kanal Gürpınar’dan Van’a taşınmıştır. Asıl amaç sulamadır. Dünyanın hiçbir yerinde hâlâ aktif olan böyle bir kanal yoktur. Şamran Kanalı’nın asıl önemi buradan gelmektedir” ifadelerini kullandı.
BİNLERCE YILLIK KANAL SON DÖNEMLERDE BÜYÜK BİR TAHRİBAT GÖRDÜ!
Kanalın korunamadığını belirten Işık, “Van ve dünyaca ünlü olan bu tarihi miras maalesef yeterli düzeyde korunamamış ve tahribata uğramıştır. Tarihi kanalın varlığını sürdürmesi çok önemlidir. Şamran Kanalı’nın işlevini bozan ve tahribatına neden olan durumlar vardır. Tarımın gelişmesi ve Van’ın kalkınmasında son derece önemli bir rol oynayan Şamran Kanalı’nın korunması gerekmektedir. Van halkı dünyaca bilinen, tanınan bu kanalı maalesef koruyamadı, korunamıyor. Şamran Kanalı kirden görünmüyor. Kanalın çevresinde yaşayan insanlar, DSİ ve Van halkı kanalı koruyamıyor. Her yağmur yağdığında kanaldaki çöplerden dolayı mutlaka taşkın oluyor. Heyelan suyundan gelen çöpler de Şamran Kanalı’nı kirletiyor. İnsanlarımız çöplerini kanala atıyor” diye konuştu.
“ŞAMRAN KANALI BÜYÜK BİR TEHLİKE İLE KARŞI KARŞIYA”
Kanalın tahribata uğradığını aktaran Işık, “Van’da pek çok tarihi yapının korunamadığını görmekteyiz. Şamran Kanalı da o tarihi yapılardan biri. Şamran Kanalı’nın etrafında yaklaşık 13-14 tane modern yerleşim yeri var. Kanal yıllardır tahribata uğruyor. Bu tahribatın birçok nedeni var ama yoğun nüfus da bunun en önemli nedenlerinden bir tanesidir. Bir imar koruma planı olmadığı için maalesef Şamran Kanalı’nı koruyamıyoruz. Bu yüzden de Şamran Kanalı büyük bir tehlike ile karşı karşıya. Dünyada eşi benzeri bulunmayan Tarihi Şamran Kanalı’nı kaybetmek üzereyiz” dedi.
“TARİHİ KANAL ÇÖP YUVASINA DÖNDÜ”
Işık, Şamran Kanalı’nın kirliliğine dikkat çekerek, “Şamran Kanalı çok kirli. Özellikle kent merkezi. İnsanlarımız maalesef duyarsız. Kentimiz sık sık kirlilikle gündeme geliyor. Van gibi güzel bir şehrin kirlilikle gündeme gelmesi çok üzücü. Temizlik noktasında DSİ’ye çok iş düşüyor. Kanal ya temizlenmiyor ya da kontrolsüz şekilde temizleniyor. Şamran Kanalı iki şekilde de zarar görmüş oluyor. Kanal geçmişte insan eliyle temizlenirdi, bu temizleme sistemi kanala zarar vermezdi ama şimdi makinalarla temizleniyor. Makinayla temizlendiği zaman kanalın altyapısına da zarar verilmiş oluyor. Onlar o dönemde kil kullanmışlar. Makinayla temizlendiğinde kil dokusu zarar görmüş oluyor” diye aktardı.
MİMAR IŞIK’TAN YETKİLİ İSİMLERE ÇAĞRI
Işık, Edremit Belediye Eşbaşkanlarının Şamran Kanalı’nın korunması ile ilgili UNESCO’ya yapılan başvurunun takipçisi olması gerektiğinin altını çizerek sözlerini şöyle tamamladı: “Şamran Kanalı’nın korunması gerekiyor. Çünkü böyle devam ederse ödüllü ve dünyaca bilinen kanalımız Şamran Kanalı da kalmayacak. Şamran Kanalı Koruma Amaçlı İmar Planı’nın tam bir şekilde yürürlüğe sokulması lazım. Bir çalışma yapılacaksa o proje kapsamında yapılmalıdır. Edremit Belediyesi, 2020 yılında tarihi Şamran Kanalı’nın UNESCO geçici miras listesine alınması için başvuruda bulunmuştu. Eski Belediye Başkanı İsmail Say birkaç ay önce Şamran Kanalı’nın korunması ile ilgili UNESCO’ya gerekli işlemlerinin tamamlandığını ve listeye alınması için sıra beklediğini açıklamıştı. Yeni belediye başkanları bu konunun takipçisi olmalı. Kentteki herkes Şamran Kanalı’nın korunması için emek sarf etmeli.”
