Bir zamanlar Türkiye’nin tarım ve hayvancılık merkezi olan, turizmde cazibe merkezi hâline gelme potansiyeli taşıyan Van, bugün ekonomik ve sosyal sorunlarla boğuşuyor. Yarım asır öncesinde “Doğu’nun parlayan yıldızı” olarak anılan Van günümüzde her anlamda kötü bir tablo çiziyor. Açıklanan verilerde son sıralarda yer alan Van belki de tarihinin en zor dönemini yaşıyor. Ekonomiden ulaşıma, turizmden altyapıya kadar birçok sorunla mücadele eden Van bugün sorunlar yumağına dönmüş durumda. Van’ın sorunlarını yakından takip eden isimlerden biri olan ve bu sorunları her platformda dile getiren Van Ticaret Borsası, Van Ticaret ve Sanayi Odası ve Vanspor eski Başkanı Feridun Irak, yaşanan problemleri ve çözüm önerilerini Şehrivan aracılığıyla paylaştı. Irak, 50 yıl öncesine kadar parlayan bir yıldız olan Van’da kaynakların doğru yatırımlarda kullanılmadığını dile getirdi.
IRAK: 50 YIL ÖNCE PARLAYAN YILDIZ OLAN VAN’IN YILDIZI SÖNDÜ!
Irak, kentin içler acısı durumunu değerlendirerek, “Van’ın bugünkü durumuna baktığımızda maalesef içler acısı bir hal aldı. Van’ın durumuna baktığımızda çok üzüntü verici bir tablo ile karşı karşıya kalıyoruz. Van GSYH’de 81 il içerisinde 81’inci sırada yer alıyor. Üretemeyen Türkiye’nin en fakir kentiyiz. İnsani gelişmişlikte 81 il içerisinde 78’inci sırada yer alıyor. Eğitimde yine son sıralarda yer alıyor. Bu sıralamalar utanç vericidir çünkü Van, Türkiye’de potansiyeli en yüksek olan illerden biridir. Van, 40-50 yıl önce bölgenin yıldızı, Türkiye’de de yükselen bir yıldızdı. Van, 50 yıl önce Türkiye’ye gelen turistlerin yüzde 10’unu misafir eden, hayvancılığın başkenti, pek çok ülkeye canlı et ihracı eden bir ildi. Zaman içerisinde bu yıldız maalesef söndü ve nihayetinde en dibe demir attı” dedi.
“VAN’DA KAYNAKLAR DOĞRU YÖNLENDİRİLMİYOR, DOĞRU YERDE DOĞRU YATIRIM YAPILMIYOR”
Van’ın verilerde son sırada yer almasının nedenini dile getiren Irak, “Van’ın niye son sıralara geldiğini konuşacak olursak teşvikler neden gösterilemez. Van’a kaynak aktarılmadığı da neden gösterilemez çünkü Van ülkede en çok kaynak aktarılan illerden biri. Demek ki bunlar Van’ı geriye iten nedenler değil. Bana göre gönderilen kaynaklar yerinde kullanılmıyor. Kaynaklar yapılması gereken yatırımlara değil boş işlere harcanıyor. Bu paralar büyük büyük kamu hizmet binalarına harcanıyor. Onun haricinde kaynaklar, milyonlarca lira harcanıp sahipsiz bırakılan ve sonra başka bir şeye dönüştürülüp kaderine terk edilen Çok Katlı Otopark ve benzeri yapılara harcanıyor. Kaynaklar doğru yönlendirilmiyor, doğru yerde doğru yatırım anlayışına uygun harcanmıyor” ifadelerini kullandı.
VAN 50 YIL ÖNCE TÜRKİYE’NİN EN ÇOK TURİST ÇEKEN KENTİYDİ!
Irak, 50 yıl öncesine kadar kentin turizminin şimdikinden daha iyi olduğunu vurgulayarak, “Van tarih, kültür, inanç ve daha birçok turizm potansiyelinin olduğu bir ildir. Van, 40-50 yıl önce Türkiye’ye gelen turistin yüzde 10’unu misafir ediyordu. 40-50 yıl önce teknoloji bu kadar gelişmemişti. Cep telefonları bu kadar yaygın değildi. Ulaşım, iletişim bu kadar yaygın değildi. Buna rağmen Van o yıllarda yaklaşık 200 bin turisti misafir ediyordu. Bugün aynı performansı gösterseydi Van Türkiye’nin en çok turist çeken ili olurdu. O yüzden Van turizminin bu seviyede olmasının nedeni tanıtım değil. O yıllarda Van’ın nüfusu gelen turistin yarısı kadar bile değildi. Demek ki tanıtım değil. Bunu da bir düşünsünler” diye aktardı.
“BİR ZAMANLAR HAYVANCLILIKTA LİDER OLAN VAN EN ZOR GÜNLERİNİ YAŞIYOR”
Bir zamanlar hayvancılığın başkenti olan Van’ın şimdiki durumunu değerlendiren Irak, “Van, 50 yıl önce Türkiye’nin hayvancılık başkentiydi. Van o zamanlar yaklaşık 8 milyon küçükbaş hayvana sahipti. O zamanlar Van’dan İran’a, Orta Doğu ülkelerine, Afrika’ya canlı et ihraç edilirdi. O dönem yetiştiriciliğin yanı sıra Türkiye’de en çok hayvansal ihracatın yapıldığı ildi. Yanlış politikalardan dolayı Van tarım ve hayvancılıkta bitme noktasına geldi. Çiftçiler yeteri kadar desteklenmiyor. İnsanlar da kazanamayınca hayvancılığı bıraktı” şeklinde konuştu.
SINIR KENTİ VAN SINIR TİCARETİNDEN FAYDALANAMIYOR!
Irak, Van’ın sınır ticareti yapamadığını belirterek şunları söyledi: “Van sınır ticaretine 1987’de başladı. 1987 yılından 1995 yılına kadar sınır ticareti il ve ülke ekonomisine katkı sağlıyordu. OSB’de kurulan ilk fabrikalar, sınır ticareti yapan tacirler tarafından kuruldu. Sınır ticaretinin o dönem bu kadar iyi olmasının nedeni her yıl yayınlanan sınır ticareti kararnamesinde ithali ve ihraci serbest olan her ürünün sınır ticaretine dahil edilmesiydi. Bu; silah, petrol, canlı hayvan dışında aklınıza gelen her şeyin sınır ticaretine konu edilmesi demekti. Yani ticaretin önünde bir engel yoktu. Dolayısıyla fevkalade bir ticaret yapılıyordu. 1995 yılında yayınlanan sınır ticareti kararnamesinde “Sınır ticaretine dış ticaret müsteşarlığının izin verdiği ürünler konu edildi” denildi ve o günden bu güne sınır ticareti yapılamamaktadır. Yapılması gereken ithali ve ihraci serbest olan her ürünün sınır ticaretine dahil edilmesidir.”
VANLI VAN’DAN UMUDUNU KESİP BAŞKA İLLERE GÖÇ EDİYOR
Van’ın son birkaç yıldaki en büyük sorunu olan göç sorununa dikkat çeken Irak, “Van’da iki çeşit göç yaşanıyor, birincisi iç göç, biri de Van’a yaşanan göç. Van’ın dışarıya verdiği göç genelde beyin ve sermaye göçüdür. Van’ın aldığı göç de genelde işsiz kesimin iş bulmak umuduyla yaptığı göçtür. Göç ve nüfus artışıyla birlikte altyapı hizmetlerine olan talep artmıştır. Kaynaklar farklı işler için kullanıldığından Vanlılar başka illere göç etmektedir, bir umutla Van’a gelenler de işsizlikle mücadele etmişlerdir” dedi.
“VAN DEPREM KENTİ VE BU KONU ŞAKAYA GELMEZ”
Van’ın deprem kenti olduğunu ve tedbir alınması gerektiğini aktaran Irak, “2011 yılında Van çok büyük bir deprem yaşadı ve bunun üzerinden 13 yıl geçti. Aradan uzun bir zaman geçmesine rağmen maalesef Van’da ağır hasarlı 10 binden fazla yapı bulunuyor. Bu ciddi bir risktir. Bunların bir an önce kentsel dönüşüm çerçevesinde yenilenmeleri gerekiyor. Bu yönde bir çalışma da yok. Atılan bir adım da yok. Başka illere verilen imkânlar Van’da yok. Bu yapıların bir an önce tespit edilmesi ve yetkililerin gerekeni yapması gerekir. Van deprem kenti ve bu konu şakaya gelmez” ifadelerini kullandı.
“ETKİN BİR DENETİM VE ŞEFFAFLIK MEKANİZMASI GEREKİYOR”
Irak, Van’ın sorunlarının doğru yerde doğru yatırımla çözüm bulacağının altını çizerek, “Van’ın gelişmesini sağlayacak ciddi projelerin yapıldığını hiç görmedim. Yaşar Kemal’in deyişiyle; “Bahtsız diyar Van.” Kentte kaynaklar doğru yerde doğru yatırım anlayışına uygun harcanmıyor. Bu sorun çözülürse Van’ın sorunları çözüme kavuşabilir. Van’ın sorunlarına çözüm olacak projelerin hayata geçirilmesi için daha etkin bir denetim ve şeffaflık mekanizması gereklidir” diye aktardı.