ŞEHRİVAN ÖZEL: FATMA NUR POLATCAN-ZENÜN YEŞİL
Son yıllarda kuraklık ve küresel etkilerinin en çok hissedildiği Van’da, Mart ayında son 21 yılın yağış rekoru yaşandı. Baharda meydana gelen yağışlarla beraber Van’da akarsu debileri yükselirken, hâlâ devam eden yağışlar Vanlıları sevindirdi. Kuraklık ve iklim değişikliği nedeniyle yaşadığı büyük çekilme ile gündeme gelen Türkiye’nin en büyük gölü olan Van Gölü’nün yağışlarla beraber su seviyesinin artıp artmayacağı merak konusu iken konuyla ilgili cevap Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Su Ürünleri Fakültesi Dr. Öğretim Üyesi Mustafa Akkuş’tan geldi.
Şehrivan’a özel değerlendirmelerde bulunan Akkuş, kentin kaybettiği su miktarının kazanılması için bu yağışların uzun süre devam etmesi gerektiğini ifade ederken, kentin de ne kadar çok suya sahip olursa olsun mutlaka etkin bir su yönetim planına ihtiyaç duyduğunu bir kez daha vurguladı.
YOĞUN YAĞIŞLAR SON YILLARDAKİ KAYIBA YETECEK ORANDA DEĞİL
Akkuş, Van Gölü’nün su seviyesinde son yıllarda düşüş yaşandığına dikkat çekerek son yıllarda yaşanan su kayıplarının büyüklüğüne dikkat çekti. Özellikle son 20 yılda kurak bir dönemden geçen Van’un bu anlamdaki kuraklığına vurgu yapan Akkuş, “Son yıllarda Türkiye genelinde yaşanan kuraklıkla beraber bütün akarsuların debisi düştü ve birçok gölde çekilmeler meydana geldi. Özellikle küçük göllerin tamamı kurudu. Bu noktada da Van Gölü su seviyesinde ciddi bir düşüş meydana geldi. Van Gölü çevresinde yaşayan insanlar bu değişeme birebir şahitlik etti. Geçmişte sular altında kalan yerler, insanların göle girip yüzdüğü yerler karaya çıktı. İnsanlar eskiden yüzdüğü yerde yürür hale geldi. Dolayısıyla bu manzaralar insanlarda ister istemez bir tedirginlik oluşturdu” dedi.
ESKİ VAN GÖLÜ BUGÜNKÜNDEN ÇOK FARKLIYDI!
Van Gölü’ndeki su seviyesinin yükselip alçalmasının tarih boyunca yaşandığını aktararak Akkuş şunları söyledi: “Van Gölü’nün çok basit bir su bütçesi var. Girdiler ve çıktılar. Göle girdileri kar yağışı ve yağmur yağışı oluştururken, çıktıları sadece buharlaşma oluşturuyor. Bu sebepten dolayı yağmur ve kar yağışının fazla, buharlaşmanın düşük olduğu dönemlerde Van Gölü su seviyesinin yükseldiğini, tersi durumda ise kar ve yağmur yağışının az, buharlaşmanın fazla olduğu dönemlerde ise Van Gölü su seviyesinin düştüğünü görüyoruz. Bu yükselip alçalmayı Van Gölü tarihi boyunca hep yaşadı. Öyle olmuş ki Van Gölü şimdiki su seviyesinin 150 metre üstüne çıkmış. Etrafında bulunan yerleşim yerlerinin birçoğu bir zamanlar su altında kalmış fakat öyle de olmuş ki Van Gölü sadece Tatvan açıklarında küçücük bir su birikintisi haline gelmiş.”
YOĞUN YAĞIŞLAR VAN GÖLÜ’NE KADAR YARAR?
Akkuş, yağışlarla birlikte akıllara Van Gölü’nün su seviyesinin artıp artmayacağı sorunun geldiğini belirterek, “Bu değişimleri görmeye bir insan ömrü yeterli değil. Çünkü ortalama bir insan ömrü 70-80-100 yıl iken, göllerde 100 bin yıllık zaman dilimlerinden bahsetmemiz mümkün. Van Gölü 800 bin yıla yakın bir yaşa sahip. Aslında insanoğlu olarak Van Gölü’ndeki değişimlerin sadece küçük bir aralığını görüyoruz. Son yıllarda havalar son derece kurak geçti. Her yaz ayı geldiğinde derelerin kuruduğunu, debilerin düştüğünü ve yağışların azaldığını, hatta doğru düzgün kar yağmadığını gördük. Bu yıl özellikle içerisinde bulunduğumuz günlerde yağmur yağışlarının fazla olması, derelerin coşkuyla akması insanların akıllarına ‘Yağışlar Van Gölü’nün su seviyesini yükseltir mi?’ sorusunu getirdi” diye aktardı.
“ONLARCA YILLIK KAYIP BİR YILDA TELEFİ EDİLEMEYECEK”
Göldeki çekilme ve yükselmenin uzun yıllar süren hadiselerle ortaya çıktığını vurgulayan Akkuş, “Öncelikle şunu bilmemiz lazım. Van Gölü’nün çekilmesi 1 yıllık bir dönemde meydana gelmedi. Van Gölü’ndeki çekilme uzun zaman dilimlerinde, yıllar süren birbirini takip eden kurak yıllar neticesinde ortaya çıktı. Van Gölü bahçemizdeki bir havuz gibi değil. Marmara Denizi’nin 3’te 1’i büyüklüğünde devasa bir ekosistem. Bahçemizdeki havuz olsa hortum atar doldururduk. Fakat Van Gölü 3712 kilometrekare yüzey alanına sahip, 461 metre derinliğe sahip devasa bir ekosistem. Dolayısıyla Van Gölü’ndeki çekilme de, yükselme de uzun yıllar süren hadiselerle ortaya çıkan bir durum” ifadelerini kullandı.
AKKUŞ: BU YIL Kİ YAĞMURLA VAN GÖLÜ’NÜN ESKİ SEVİYEYE GELMESİ MÜMKÜN DEĞİL
Akkuş, yağışların uzun yıllar sürmesi halinde gölün eski haline döneceğini belirterek şunları aktardı: “Bu sebepten dolayı yağışlarla birlikte Van Gölü’nün eski su seviyesine ulaşması mümkün değil. Ortaya çıkan sorun uzun yıllar sonucunda ortaya çıktı. Uzun yıllar sonucunda da oluşan bir sorun. Dolayısıyla eğer bu yağışlar uzun yıllar olursa, yaz aylarında buharlaşma az olursa Van Gölü eski günlerine döner. Bu birkaç yılda oluşacak bir hadise değil. Bizim uzun yıllar bol kar ve yağmur yağışının olduğu mevsimleri görmemiz lazım ki Van Gölü eski su seviyesine kavuşsun. Bu sebepten dolayı bu seneki yağmurlarla Van Gölü eski günlerine dönmez.”
“NE KADAR SU OLURSA OLSUN, SU YÖNETİM PLANI OLMADAN OLMAZ…”
Gelecek aylarda yağacak yağmurların debileri besleyeceğini dile getiren Akkuş, “Fakat yağışlar elbette sevindirici. Bu seneki durumu ortaya koyabilmemiz için önümüzdeki Haziran, Temmuz, Ağustos ayları hayati bir öneme sahip. Evet, şu an yağış bol ama önümüzdeki günlerde eğer sıcaklık mevsim normallerinin üzerinde seyrederse yağan yağışlar çok hızlı şekilde buharlaşıp havzayı terk edecek. Dolayısıyla değerlendirme yapabilmemiz için önümüzdeki ayları görmemiz lazım. Bu sebepten dolayı önümüzdeki aylar hayati öneme sahip. Umut ediyoruz ki yağışlar Mayıs ayının ortalarına kadar devam eder çünkü Mayıs’ın ortalarına kadar devam etmesi, ara ara yağmur yağması özellikle debileri besler. Şunu da bilmemiz lazım; suyumuz ne kadar çok olursa olsun, etkin bir su yönetim planı uygulanması lazım. Eğer DSİ geçen seneki gibi Bendimahi Çayı’ndaki suyun tamamını tarımsal sulamaya keserse istediğiniz kadar bol yağış olsun bunun bir faydası olmaz” dedi.
AKKUŞ, VANLILARI GÖL KONUSUNDA DUYARLI OLMAYA DAVET ETTİ!
Akkuş, Van Gölü için önemlerin alınması gerektiğinin altını çizerek sözlerini şöyle tamamladı: “Kuraklık bir sonuçtur. Kuraklığı ortaya çıkartan sebepler vardır. Küresel iklim değişimi bir sebeptir. Suyu yönetememek, suyu etkili bir şekilde kullanamamak kuraklığı ortaya çıkaran sebeplerden sadece bir tanesidir. Umut ediyoruz ki özellikle İnci Kefalleri için iyi bir sene olur. Van Gölü’nün kirlenmesinde az ya da çok bu havzada yaşayan her birimize suç düşüyor. Çünkü ortada bir yanlış varsa etrafta olan insanlar az ya da çok bu suça ortaktır. Van Gölü’ne giden kirlilikleri gölün etrafındaki insanlar oluşturuyor. Hangi deremize bakarsak bakalım poşetlerden, pet şişelerden dağların oluştuğunu görüyoruz. Bu sebepten dolayı hepimizin bu bilince ulaşması lazım. Van Gölü hepimizin, kurtarmamız lazım.”