Van’ın turizm potansiyeli yüksek bir il olduğu sürekli dile getirilir. Ben de bu makalemi turizm konusuna ayırdım. Sözel, afaki cümlelerle Van’ın turizm açısından çekiciliğini ne kadar anlatsak pek bir anlam ifade etmez. Onun yerine, sayılarla yani resmi istatistiklerle bu konuyu irdelemeye çalışacağız. Devamında ise, her zamanki gibi naçizane birkaç politika önerisinde bulunacağız.
Kültür turizmi
Van’da kültürel anlamda gezilip görülebilecek 2 müze ve 3 ören yeri mevcuttur. Müzeler; Van Müzesi ve Akdamar Anıt Müzesi. Ören yerleri ise; Van Kalesi, Hoşap kalesi ve Çavuştepe Kalesidir. Van’daki müzelere ve ören yerlerine ziyaret eden kişi 2015 yılında bir önceki yıla göre yüzde 82 oranında azalarak 29 bin 125 kişi olmuştur.
Bunun yanında Van’da, kış turizmi için 1 adet kayak merkezi (Abalı K.M.), 430 km kıyı uzunluğuna sahip Van Gölü, zengin alışveriş merkezleri, otelleri, kahvaltı salonları, kafeteryaları ve restoranları mevcuttur. Sayamadıklarım için beni mazur görün.
Gümrük kapılarından giriş yapan yabancı turist sayıları
Peki, Van’a ne kadar turist gelmektedir? Giriş ve çıkış kapılarına göre giriş yapan ve çıkış yapan vatandaş ve yabancı verilerine bir göz atalım. Van’a 2012 yılında 50 bin yabancı turist gelmişken; 2013 yılında 85 bin yabancı turist gelmiştir. Görüldüğü üzere, 2013 yılında gelen yabancı turist sayısı yüzde 70 oranında artmıştır. Devam edelim…
2014 yılında gelen yabancı turist sayısı 154 bin kişi olmuştur. Buna göre, 2014 yılında Van’a gelen yabancı turist sayısı yüzde 81 oranında artmıştır. Oldukça yüksek bir artış…
2015 yılına geldiğimizde, Van’a giriş yapan yabancı sayısı 155 bin olmuştur. Dolayısıyla, 2015 yılıyla 2014 yılı arasında Van’a gelen yabancı turist sayısı açısından pek bir değişiklik olmamıştır. Van’a gelen yabancı turistlerin yüzde 90’ı karayolunu, yüzde 10’u ise demiryolunu kullanmıştır. Van’ın tek karayolu ve demiryolu giriş kapısı İran’a açıldığından, bu rakamların yüzde 99,5’ini İranlı turistler oluşturmaktadır. Dolayısıyla bu rakamlar, Türkiye’ye Van dışındaki giriş kapılarından girip, İstanbul, Antalya v.b. iller üzerinden Van’a gelen yabancı turistleri kapsamamaktadır.
Konaklama tesislerine gelen turistler
Şimdi de, belediye ve turizm belgeli konaklama tesislerine gelen turist sayılarına ve geceleme sayılarına bakalım. 2012 yılında konaklama tesislerine 16 bin yabancı ve 205 bin yerli olmak üzere toplam 221 bin turist gelmişken, 2013 yılında 23 bin yabancı ve 148 bin yerli olmak üzere toplam 171 bin turist gelip konaklamıştır. Dolayısıyla, 2013 yılında bir önceki yıla göre otellere gelen yabancı sayısı yaklaşık yüzde 40 artarken, yerli turist sayısı yüzde 28 düşmüştür.
2014 yılında, Van’daki otellerde konaklama yapan yabancı sayısı 42 bin, yerli sayısı 187 bin kişi, toplamda 229 bin kişi olmuştur. Yani, 2013 yılına göre yabancı sayısında yüzde 85, yerli sayısında yüzde 26 artış gerçekleşmiş. Dolayısıyla, otellere gelen özellikle yabancı turist sayısında dikkate değer bir artış yaşanmıştır.
2015 yılında, Van otellerinde 42 bin yabancı ve 201 bin yerli olmak üzere toplam 243 bin turist konaklamıştır. Dolayısıyla, 2015 yılında yerli sayısında yüzde 7 civarında makul bir artış gerçekleşirken, yabancı sayısında önemli bir değişiklik olmamıştır.
2015 yılında Van’da konaklayan 42 bin yabancı turistin 29 bini İranlı, 2 bin 600’ü Alman, 1100’ü İtalyan, 1000’i Iraklı ve 900’ü ABD’lidir. Dolayısıyla, Van’da konaklayan turistlerin 3’te 2’sini İranlılar oluşturmaktadır.
Yabancı turistlerin Van’da ortalama gece sayısı kişi başına 1,7 gece olurken, yerli turistlerin ortalama geceleme sayısı 1,5 olmuştur. Bu veriler, yıllar itibariyle önemli bir değişkenlik göstermemiştir.
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME:
Önce, yukarıda ifade ettiğimiz hususları özetleyelim:
- Van’da kültür turizmi açısından başlıca 2 müze ve 3 ören yeri bulunmakta olup, bu yerleri ziyaret eden kişi sayısında 2015 yılında yüzde 82 gibi önemli bir oranda düşüş yaşanmıştır.
- Gümrük kapılarından Van’a giriş yapan yabancı turist sayısı 2012 yılında 50 bin kişi iken, bu rakam 2014 yılına kadar sürekli artarak 2013 yılında 85 bin, 2014 yılında 154 bin olmuştur. 2015 yılında giriş yapan yabancı turist sayısı aynı düzeyde kalmıştır.
- Van’da otellerde konaklama yapan yerli turist sayısı, son dört yıl içerisinde 180-200 bin civarında değişiklik gösterirken; yabancı turist sayısı 2012 yılında 16 bin iken, 2014 yılına kadar sürekli artarak 2013 yılında 23 bin ve 2014 yılında 42 bin kişi düzeyine ulaşmış, 2015 yılında aynı düzeyde kalmıştır.
- Van’da konaklayan turistlerin 3’te 2’sini İranlılar oluşturmaktadır.
- Yabancılar Van’da ortalama kişi başına 1,7 gece konaklarken, yerli turistler 1,5 gece konaklamaktadır.
- Sonuç olarak, 2012 yılından 2014 yılına kadar Van’a gelen turist sayısı sürekli artış göstermiş, özellikle 2014 yılında gelen yabancı turist sayısı ikiye katlanmıştır. 2015 yılında ise, önemli bir değişiklik olmamış, 2014 yılındaki düzeylerde sabit kalmıştır. Geceleme sayılarında ise herhangi bir değişiklik olmamıştır.
Bu veriler ışığında, şu üç soru akla gelmektedir: Birincisi, müzelere ve ören yerlerine gelen ziyaretçi sayısı 2015 yılında neden o kadar düştü? İkincisi, 2014 yılında ne oldu da Van’a gelen yabancı turist sayısı ikiye katlandı? Üçüncüsü, turist sayısı her yıl artarken 2015 yılında neden önemli bir artış yaşanmadı? Şimdi bu sorulara cevap arayalım.
Bilindiği üzere, 2010 yılından 2014 yılına kadar her yıl Eylül ayında Akdamar Kilisesinde ayin düzenlenmiş ve bu ayin vesilesiyle Van’ı ve Akdamar Kilisesini binlerce turist ziyaret etmiştir. Bu ayin çeşitli sebeplerden 2015 yılında yapılamamıştır. Müze ziyaretçi sayısının o sebepten azaldığı düşünülmektedir.
2013 yılı Bölgemizde ve Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da “çözüm süreci” beklentisinin yaşanmaya başladığı bir yıl olurken, 2014 yılı çözüm sürecinin bölgeye tam anlamıyla hâkim olduğu bir yıl olmuştur. Van’a gelen turist sayısı, bölgede oluşan olumlu havanın etkisiyle 2013 yılında ciddi oranda artmıştır. 2014 yılı, bölgede güvenlik endişesinin asgari düzeye inmesiyle, gelen yabancı turist sayısının ikiye katlandığı bir yıl olmuştur.
2015 yılında Bölgemizde güvenlik sorunları tekrar yaşanmaya başladığından, Van’a gelen turist sayısında artış olmamış, ancak en azından 2014 yılındaki rakamları koruyabilmiştir. 2016 yılının güvenlik algısı açısından çok daha sıkıntılı geçmesi nedeniyle, bu yılda yabancı turist sayısı açısından 2015 yılı rakamlarının muhafaza edilebilmesi zor görünmektedir.
Bu sonuçlara bakıldığında, sınır komşusu olması nedeniyle Van’ın özellikle İranlı turistler açısından yüksek bir turizm potansiyeline sahip olduğu anlaşılmaktadır. Kapıköy Gümrüğünde yaşanan sorunlar ve güvenlik sorunları başta olmak üzere yaşanan her türlü olumsuzluğa karşın, Van’a gelen İranlı turist sayısı yıldan yıla artış göstermektedir. Özellikle güvenlik endişesinin olmadığı dönemlerde, İran’dan gelen turist sayısında sıçrama yaşanmaktadır.
Peki, turist sayısını artırmak için neler yapılmalı? Bu konuda, sektörün içinden Elite World Van Oteli Genel Müdürü Sayın Oktay Aksoy’un görüşlerine kulak verelim. Yakın zamanda yaptığımız bir sohbette ifade ettiği üzere, Oktay Bey’e göre Van’ın turizm potansiyelinin önündeki en büyük engel güvenlik sorunu oluyor. Bu sorun aşıldığında, kayak merkezlerinde konaklama tesisleri yapılması, Başkale bölgesindeki travertenlerinin ve peri bacalarının turizme kazandırılması, Akdamar Kilisesinin 12 ay ayine açılması, Ermenistan, Irak, İran ve Azerbaycan gibi komşu ülkelere uçak seferleri düzenlenmesi ve Edremit sahil bandı projesinin hayata geçirilmesi gerektiğini düşünüyor.
Bu görüşlere katılmakla birlikte, kanımca, öncelikle Van Gölüyle barışılmalı, göl kenarına duş, soyunma kabini v.b. imkanları bulunan halka açık güzel plajlar yapılmalıdır. Bunun yanında, Van Gölünün insan vücuduna yararlı sodalı suyunun, filtrelenip temizlenerek kış aylarında kaplıca suyu gibi değerlendirilmesine yönelik araştırmalar yapılabilir. Alışveriş turizmi açısından AVM’lerin ve büyük mağazaların çeşitliliğinin artması önemlidir. VAN TSO öncülüğünde iki yıldır düzenlenmeye başlanan alışveriş festivali Van’ın turizmi ve ekonomisi açısından çok olumlu bir gelişmedir. Eski Van Şehri, mesire alanları, ören yerleri, modern kayak tesisleri v.b. projelerin hızla hayata geçirilmesi turizme büyük katkılar sağlayacaktır. Son olarak, Van Güçbirliği Platformunun turizm konusundaki çalışmalarının, bu ve benzeri önerilerin adım adım hayata geçirilmesine vesile olacağını düşünüyorum.
Not: Yaptığım yorumlar tamamen şahsıma ait olup, hiçbir şekilde Türkiye İstatistik Kurumunu bağlamamaktadır.