Son 20 yıldır hem nüfus hem yapı itibariyle ciddi manada büyüyen kentte, sorunlar da beraberinde geliyor. Hızlı yapılaşma, imardaki sıkıntılar ve belli alanlara sıkışıp kalan kentte görsel kirlilik bu sorunlardan en önemlisi olarak dikkat çekiyor. Sıkışıp kalan şehrin merkezinde görsel kirlilik son yıllarda üst seviyeye çıkarken kent çalışan Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Kamu Yönetimi Bölümü yüksek lisans öğrencisi Burak Gümüşgören Van’ın görsel kirliliğini tezine konu etti. Üniversitenin başarılı öğretim üyelerinden Prof. Dr. Menaf Turan’ın danışmanlığında kentteki görsel kirliliği çalışan Gümüşgören, yaptığı çalışma ile uzun yıllardır tartışılan kirlilik konusuna akademik bir bakış açısı da getirerek sorunları ve çözüm önerilerini çalışmasında buluşturdu.
VAN’IN EN BÜYÜK SORUNLARINDAN BİRİ OLDU
Son dönemlerde sık sık fiziki kirlilik, bakımsızlık gibi konuları da tartışan kentin en önemli sorunlarından biri olarak görsel kirlilik öne çıkıyor. Son 20 yıldaki büyümenin getirdiği kalabalıklaşma ve düzensizlik kentin görüntü kirliliğini de artırırken şehrin merkezindeki tabela, afiş, yapı kirliliği estetik anlamda ciddi tartışmalar yaratıyor. Yıllardır tartışılmasına rağmen yerel yönetimler ve bağlı kurumlardaki birimler konuyla ilgili adımlar atmazken kentteki bu kirlilik her geçen gün artıyor. Bu konu kentleşme anlamında ciddi sorun olurken Kamu Yönetimi bölümü yüksek lisans öğrencisi Burak Gümüşgören konuya akamedik bir yaklaşım getiren çalışmasında bu kirliliği detayları ile ele aldı.
PLANSIZ KENT BÜYÜMESİ KİRLİLİĞİN BAŞ SEBEBİ!
Kentteki görsel kirliliğin en büyük sebebi olarak plansız büyümeyi işaret eden tez yazarı Gümüşgören, bu sebep ile ilgili olarak; “Van'ın görsel kirlilikle mücadele etmek zorunda olduğu temel nedenlerden biri, plansız kentsel büyümedir. Özellikle şehir merkezindeki hızlı nüfus artışı, konut talebini karşılamak için gerçekleştirilen plansız konut projelerine yol açmıştır. Bu projeler genellikle estetik kaygıları göz ardı ederek hızla uygulanmıştır. Plansız yapılaşmanın bir sonucu olarak, şehirdeki binaların yüksekliği, mimari tarzları ve renkleri gibi unsurlarda uyumsuzluklar ortaya çıkmıştır. Bu durum, şehir estetiğini olumsuz yönde etkileyerek görsel kirliliğin temelini oluşturmuştur.” Dedi.
REKLAM TABELALARI VE PANOLAR EN BÜYÜK KİRLİLİK SEBEPLERİNDEN
Gümüşgören, diğer bir kirlilik unsuru olan tebala kirliliği ile ilgili kısma da vurgu yaparak “Reklam ve tabela kullanımının, görsel kirliliğin önemli bir tetikleyicisi olduğu gerçeği, şehirlerin estetik bütünlüğünü ciddi şekilde tehdit eden bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle şehir merkezlerindeki yoğun reklam panoları ve tabelalar, sıklıkla estetik kaygıları göz ardı ederek şehir dokusuna negatif bir etki yapmaktadır. Plansız ve kontrolsüz bir biçimde yerleştirilen bu reklam unsurları, şehir estetiğini bozarak görsel kirliliğin artmasına katkı sağlamaktadır. Bununla birlikte, reklam panolarının doğal güzellikleri ve tarihi yapıları gölgelemesi, şehirlerin kültürel mirasının zarar görmesine de yol açabilmektedir.” Şeklinde ifadelere yer verdi.
ÇEVRESEL KİRLİLİK DE VAR
Kentteki çevresel kirliliğe de vurgu yapılan çalışmada bu konuyla ilgili olarak ise; “Van ili genelindeki yetersiz çöp toplama altyapısı ve atık yönetimi politikalarının eksikliği, çevre kirliliği sorununu daha da derinleştirmektedir. Özellikle çevre bilincinin toplumda düşük olması ve atıkların plansızca bırakılması, kent ve çevresinde çöp birikintilerinin oluşmasına neden olmaktadır. Bu durum hem görsel kirliliğe hem de çevre sağlığına önemli ölçüde zarar verebilmektedir. Çöplerin sokaklara, yeşil alanlara veya su kaynaklarına atılması, doğal yaşamı tehdit ederken aynı zamanda görsel olarak rahatsız edici bir manzara oluşturmaktadır.” Denildi.
KENTİN GÖRÜNTÜ KİRLİLİĞİ NASIL ÇÖZÜLÜR?
Gümüşgören tezinde kentin mevcut görüntü ve görsel kirliliği ile ilgili önemli öneriler sunduğu bir bölümde özellikle merkezi ilgilendiren estetik sıkıntılar ile ilgili olarak şu ifadelere yer verdi; “Çözüm odaklı olarak, şehir planlamasında estetiğe yönelik daha ağırlıklı bir vurgu yapılması büyük önem arz etmektedir. Yüksek binaların uygun lokasyonlarda ve uygun yüksekliklerde inşa edilmesi, mimari tarzların bir bütünlük içerisinde tutulması ve renk uyumunun titizlikle sağlanması, şehir estetiğini belirgin şekilde artırabilir. Bununla birlikte, reklam panolarının sayısının denetlenmesi ve enerji nakil hatlarının daha düzenli bir şekilde düzenlenmesi de görsel kirliliği azaltabilir. Belediyelerin bu alanda daha aktif bir rol üstlenmesi, şehir planlamasında estetik değerlere daha fazla önem verilmesi ve kentsel büyümenin daha sistemli bir biçimde yönetilmesi, Van'ın görsel cazibesini artırabilir ve görsel kirlilik sorununun etkili bir şekilde azaltılmasına katkı sağlayabilir. Bu tür planlama yaklaşımları, kentin fiziksel çevresinin kalitesini artırırken, aynı zamanda toplumun yaşam kalitesini ve çevresel bilincini de olumlu yönde etkileyebilir.”
BU ADIMLAR ŞEHİR ESTETİĞİNİ ARTIRIR
Çeşitli çözüm önerileri ve tedbirler konusunun da ele alındığı çalışmada, kentteki bu kirlilik ile ilgili olarak “Van ili, görsel kirlilik sorununa karşı çeşitli meydan okumalarla karşı karşıyadır ve bu zorlukların üstesinden gelmek için kapsamlı bir strateji geliştirilmesi gerekmektedir. Plansız kentsel büyüme, yetersiz çöp yönetimi, turistik alanlardaki düzensizlikler ve reklam kullanımının denetimsizliği gibi faktörler, görsel kirliliğin temel nedenleri arasında yer almaktadır. Bu sorunların çözümü için yerel yönetimlerin etkili politikalar oluşturması ve uygulaması kaçınılmazdır. Öncelikle, şehir planlamasında estetik değerlere daha fazla vurgu yapılmalıdır. Yüksek binaların uygun yerlerde ve uygun yüksekliklerde inşa edilmesi, mimari tarzların bir bütünlük içinde olması ve renk uyumunun sağlanması, şehir estetiğini artırabilir.” Şeklinde öneriler sunuldu.
GÜMÜŞGÖREN: ESTETİK DEĞERLER VE KÜLTÜREL MİRAS KORUNMALI
Kentteki görsel kirlilik yaratan tabela ve reklam alanları ile ilgili olarak ise Gümüşgören şu önerileri paylaştı; “Bu sorunun çözümü için belediyelerin, reklam ve tabela kullanımını düzenleyen katı kurallar ve denetim mekanizmaları oluşturması büyük bir önem arz etmektedir. Reklam panolarının sayısının ve yerleşimlerinin kontrol altına alınması, binaların estetik bütünlüğünü korumak adına belirli standartlara uyum sağlaması ve şehir planlamasında reklam unsurlarının dikkatlice değerlendirilmesi gerekmektedir. Ayrıca, dijital reklam teknolojilerinin daha fazla kullanılmasıyla fiziksel reklam panolarının azaltılması da görsel kirliliğin azaltılmasına yönelik önemli bir adım olabilir. Belediyelerin bu alandaki etkinliklerinin artırılması, şehirlerin estetik değerini koruyarak görsel kirlilik sorununu etkili bir şekilde bertaraf etme potansiyeline sahiptir. Bu sayede, şehirler sadece daha yaşanabilir bir ortam sunmakla kalmayıp aynı zamanda doğal ve kültürel mirası da koruma altına alabilirler.”
YEREL YÖNETİMLERE BÜYÜK İŞLER DÜŞÜYOR
Yerel yönetimler başta olmak üzere fiziksel kirliliği ortadan kaldırması gereken kurumlara ise şu öneriler sunuldu; “Çöp toplama ve atık yönetimi altyapısının güçlendirilmesi, düzenli temizlik kampanyalarının düzenlenmesi ve reklam kullanımını düzenleyen kuralların getirilmesi de önemlidir. Bununla birlikte, çevre bilincini artırmaya yönelik kampanyaların düzenlenmesi ve toplumsal katılımın teşvik edilmesi, görsel kirliliğin azaltılmasında kritik bir rol oynar. Halkın çevre konusunda bilinçlendirilmesi, atıklarını düzenli olarak yönetmesi ve doğayı korumaya yönelik adımlar atması, görsel kirliliğin önlenmesine katkı sağlayabilir. Son olarak, işbirliği ve ortak hareket etme yeteneğinin güçlendirilmesi de bu sorunun çözümünde hayati bir öneme sahiptir. Van'ın doğal güzelliklerinin ve kültürel mirasının korunması, gelecek kuşaklara temiz, estetik ve sağlıklı bir çevre bırakılmasına katkı sağlayabilir. Bu süreçte, hem yerel halkın hem de yerel yönetimlerin aktif katılımı ve çabaları önemlidir.”
GÜMÜŞGÖREN: YEREL POLİTİKALAR GELİŞTİRİLMELİ
“Çözüm noktasında yerel yönetimlerin etkili politikalar geliştirmesi ve uygulaması oldukça kritiktir.” Sözlerine yer veren Gümüşgören, genel anlamdaki değerlendirmesinde ise; “Kent planlamasında estetik değerlerin daha fazla vurgulanması gerekmektedir. Bu çerçevede reklam panolarının kontrol altına alınması ve plansız yapılaşmanın engellenmesi önemlidir. Bununla birlikte, çöp yönetimi konusunda etkili adımlar atılmalı, geri dönüşüm programları teşvik edilmeli ve çevre bilincini artırmaya yönelik eğitim kampanyaları düzenlenmelidir. Turistik bölgelerde düzenli temizlik çalışmaları yapılması, yeşil alanların korunması ve doğal güzelliklerin öncelikli olarak değerlendirilmesi de görsel kirlilik sorununun azaltılmasında etkili olacaktır. Van ili, gelişen yapı ve büyükşehir statüsüne geçiş sürecinde, görsel ve çevresel kirlilik açısından yoğun bir dönüşüm geçirmektedir.” Şeklindeki sözlerle yerel politikalara dikkat çekti.
