Son yıllarda ülke genelinde olduğu gibi Van ve çevresinde etkili olan kuraklık günlük yaşamı olumsuz etkilese de bu yıl Van’da bu yıl meydana gelen yağışlar önceki yıllara göre umut verici bir tablo sunuyor. Bu yıl, son 25 yılın yağış rekorunu kıran Van’da etkili olan bu yağışlar baraj ve göletlerdeki su seviyelerinin yükselmesine neden oldu. Kurak geçen yılların ardından bu yıl Van için dönüm noktası olurken, bu yılki yağışlar Türkiye’nin en büyük gölü olan Van Gölü’nün su seviyesini de gözle görünür şekilde yükseltti. 2024’te meydana gelen yağışlar Van için ‘can suyu’ olurken, kentin yağış değerlendirmesini yapan Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Su Ürünleri Fakültesi Dr. Öğretim Üyesi Mustafa Akkuş, gelecek yıllarda da benzer yağış miktarının devam etmesini umarak, sürdürülebilir su yönetiminin önemine dikkat çekti.
AKKUŞ: KURAKLIK EKOSİSTEM DENGESİNİ TEHDİT EDEN BİR KRİZ
Akkuş, ülkede yaşanan kuraklığa dikkat çekerek sözlerine şöyle başladı: “Türkiye coğrafi yapısı itibariyle yarı kurak bir iklim kuşağında yer almakta ve tarih boyunca Anadolu toprakları zaman zaman büyük kuraklıklarla karşı karşıya kalmış. Bu süreçler de toplumların sosyal, ekonomik ve kültürel yaşamında derin izler bırakmıştır. Bugün ise artan nüfus, plansız su tüketimi ve küresel iklim değişiminin olumsuz etkileri, bu riskleri daha da arttırmaktadır. Bugün gelişen teknoloji ile beraber belki bazı şeyleri tolere edebiliyoruz. Fakat tolere edebileceğimiz noktanın da bir sınırı var. Çünkü kuraklık sadece bir çevre sorunu değil, aynı zamanda gıda güvenliğimizi, su kaynaklarımızı ve ekosistem dengesini tehdit eden bir kriz. Bu krize etkin ve hızlı önlemler alınmadığı takdirde ilerleyen yıllarda çok daha büyük sorunlar yaşayacağız.”
VAN 2023 YILINA KADAR CİDDİ SU SORUNU YAŞADI
Van’da 2023 yılına kadar ciddi su sorunlarının yaşandığını belirten Akkuş, “Son yıllarda küresel iklim değişiminin etkisi ve insan kaynaklı faktörler nedeniyle Türkiye genelindeki su kaynaklarında belirgin bir azalma gözlemlenmektedir. Van’ı dikkate aldığımız zaman ise özellikle 2020 ile 2024 yılları arasında bölgemize düşen yıllık ortalama yağış miktarlarında bir değişim olduğu sürekli gözlemleniyor. Özellikle 2023 yılına kadar olan ki süreç içerisinde çok ciddi şekilde bölgemizde su sorunları yaşandı. Öyle oldu ki Van Gölü'ne dökülen en büyük akarsulardan olan Bendimahi Çayı Van Gölü ile buluşamadı. Çünkü Van Gölü havzası kapalı bir havza. Yani dışarıdan havzaya hiçbir su girdisi yok. Dışarıdan havzaya su girdisi olmaması havzayı çok kırılgan bir yapıya dönüştürüyor. Eğer suyunuz yoksa maalesef ne tarım yapabilirsiniz, ne hayvancılıktan söz edebiliriz, ne de balıkçılıktan söz edebiliriz” dedi.
VAN 2024’TE YAĞIŞLARLA NEFES ALDI!
Akkuş, 2024 yılının yağış açısından Van için bereketli bir yıl olduğunu dile getirerek, “2024 yılı geçmiş yıllara göre yağış açısından Van için çok daha bereketli bir yıl oldu. Çünkü kış ayında havza bol miktarda kar yağışı aldı. İlkbahardaki yağmurlarla beraber havzada ciddi bir su sorunu yaşamadık. Fakat Van Gölü özellikle Anadolu coğrafyası yarı kurak iklimde. Yarı kurağın hemen bir tık altı kurak iklime giriyoruz. Dolayısıyla bizim suyumuz az ve Van ili geniş tarım alanları, hayvancılık faaliyetleri ve Van Gölü gibi önemli doğal zenginliklerle öne çıkan bir bölge. Ancak 2020 yılından 2023 yılına kadar yapılan ölçümler yıllık yağış miktarında önemli azalmalar olduğunu gösteriyor. Tabii bu eğilim sadece Van için değil, bölgenin genel su güvenliği açısından da endişe yaratıcı boyutta” ifadelerini kullandı.
“2024 YILI HARİÇ VAN’A DÜŞEN YILLIK ORTALAMA YAĞIŞ MİKTARLARINDA GÖZLE GÖRÜLÜR BİR AZALMA VAR”
Van’ın son 4 yılki yağış değerlendirmesini yapan Akkuş, “Son 4 yılı özellikle dikkate aldığımız zaman şu gerçeklerle karşılaşıyoruz. Bir kere 2024 yılı hariç Van’a düşen yıllık ortalama yağış miktarlarında gözle görülür bir azalma var. Özellikle ilkbahar ve yaz dönemlerinde yaşanan yağışların azalması, tarımsal üretimi, hayvancılığı ve her yıl gölden üremek için akarsulara göç eden inci kefallerini olumsuz etkiliyor. Yeraltı suları çok kontrolsüz bir şekilde tüketiliyor. Yani Van ilindeki yeraltı su rezervlerinde ilerleyen yıllarda daha ciddi sorunlar çıkması muhtemeldir. Çünkü plansız bir şekilde kullanılıyor ve yeraltı suları yeterince beslenemediği için uzun vadede tükenme olabilir” diye konuştu.
KURAK YILLARIN ARDINDAN VAN’A BU YIL BAHAR GELDİ…
Akkuş, su kaynaklarına olan talebin her geçen yıl arttığını ifade ederek şunları söyledi: “Bir diğer sorun ise su kaynaklarına artan talep her geçen gün artıyor. Özellikle Karasu Çayı, Bendimahi Çayı’nı düşündüğünüz zaman artık ekili alanlar neredeyse göle ulaşmış vaziyette. Karasu’ya atılan su pompasının sayısı her geçen yıl artıyor. Her geçen yıl akarsulardan aldığımız su biraz daha fazlalaşıyor. Bu sebepten dolayı 2024 yılı haricindeki yıllar akarsuların belki de Van Gölü'ne ulaşmakta zorlandığı yıllar olarak karşımıza çıkıyor. Önümüzdeki yıl ile ilgili kesin bir şey söylemek zor. Fakat kuraklık bizim gerçeğimiz.”
“ÖNÜMÜZDEKİ 4 YIL VAN İÇİN HAYATİ ÖNEME SAHİP”
Önümüzdeki 4 ayın Van için hayati öneme sahip olduğunu aktaran Akkuş, “Kuraklık sadece bir sonuç. Kuraklığı ortaya çıkartan birçok sebep var. Yağışların azalması, küresel iklim değişimi, kuraklığı ortaya çıkartan sebeplerden sadece birer tanesini oluşturuyor. Eğer biz suyu iyi yönetemezsek, suyun kullanımını kontrol altına almazsak bu suyun havzaya yetmeyeceği kesin. Dolayısıyla bizim ileriye yönelik tedbirler almamız lazım. Evet, 2024 yılında havza bol kar yağışı aldı. Ciddi bir sorun yaşamadık. Ama 2024 yılı Aralık ayı 2025 Ocak, Şubat ve Mart ayları hayati öneme sahip. Çünkü bu dönemde havzanın bol kar yağışı alması çok önemli. Önümüzdeki bu 3-4 aylık süreç çok çok önemli. Çünkü yaz aylarında derelerimizdeki su kaynakları bu mevsimlerde dağlara yağan kar yağışının erimesiyle ortaya çıkıyor” şeklinde konuştu.
“KÖTÜ BİR SU YÖNETİMİNDEN DOLAYI İNCİ KEFALİ GÖÇÜ SEKTEYE UĞRADI”
Van’da su yönetimine değinen Akkuş, “Bu sebepten dolayı ümit ediyoruz ki, bu yıl havza bol kar yağışı alır ve önümüzdeki yıl haziran, temmuz, ağustos aylarına geldiğimizde yine 2024 yılındaki gibi akarsularımızı coşkulu bir şekilde görürüz. Akarsular su kaynaklarının görünen yüzünü oluşturuyor. Bu açıdan akarsuların yönetilmesi çok büyük bir öneme sahip. Geçmiş yıllarda özellikle İnci Kefali üreme döneminde DSİ tarafından Bendimahi Çayı yatağındaki bütün su kontrolsüz bir şekilde tarımsal sulamaya kesildi ve İnci Kefali göçü sekteye uğradı. Bu kötü bir su yönetiminin olduğuna işarettir. Dolayısıyla bizlerin Van Gölü'ndeki İnci Kefalini su yönetiminin odağına, merkezine yerleştirmemiz ve buna göre hareket etmemiz lazım” dedi.
“ÖNÜMÜZDEKİ YILLARDA BİZİ ÇOK CİDDİ KURAKLIKLAR BEKLİYORMUŞ GİBİ HAREKET ETMEMİZ LAZIM”
Akkuş, alınması gereken önlemleri sıralayarak, “Önümüzdeki yılla ilgili bir şeyler söylemek zor ama ümit ediyoruz ki havza bol kar yağışı alır ama bizim her halükarda şunu bilmemiz lazım. Önümüzdeki yıllarda bizi çok ciddi kuraklıklar bekliyormuş gibi hareket etmemiz lazım. Sulama sistemlerimizi baştan aşağı değiştirmemiz lazım. Ürün desenimizi değiştirmemiz lazım. Su kullanım alışkanlıklarımızı değiştirmemiz lazım. Çünkü bizler kapalı bir havzada yaşıyoruz ve bütün su bütçemizi havzaya düşen kar ve yağmur yağışları oluşturuyor. Nüfusun hızla arttığını, suya olan ihtiyacın arttığını göz önüne aldığımızda Van Gölü Havzası her dönem ciddi kuraklık riski ile karşı karşıya olan bir havzadır. Ümit ediyoruz ki önümüzdeki yıl havza bol kar yağışı alır ve biz sadece gürül gürül akan derelerin kenarında oturup zıplayan balıkları izleriz” ifadelerini kullandı.