Enfeksiyona sebep olan bakteri ya da virüsler, vücuda girerek sağlıklı dokuları istila eder ve buralarda hastalığa neden olur. Üst solunum yolu enfeksiyonları sık görülen viral hastalıklardandır ve belirtileri ortalama 3 hafta civarı bir süre devam eder. Üst solunum yolu enfeksiyonu, uygulanan ilaç tedavileri, doğal takviyeler ve istirahat ile daha kolay atlatılabilen bir rahatsızlıktır. Yazının devamını takip ederek ‘‘Üst solunum yolu enfeksiyonları nedir?’’, ‘‘Korunma yolları ve tedavisi nedir?’’ gibi soruların detaylı cevaplarını bulabilirsiniz.
Üst Solunum Yolu Enfeksiyonu Neden Olur?
Üst solunum yolu enfeksiyonu, tıpta kısaca ÜSYE olarak da bilinen bir tür solunum yolu hastalığıdır. Alınan havanın akciğerlere kadar geldiği bölgedeki hava yollarına ait doku ve organların iltihaplanması durumunda ortaya çıkar. Çocuklarda ve yetişkinlerde üst solunum enfeksiyonu, genellikle rinovirüsler sonucu oluşur. Soğuk algınlığı ve nezleye de yine en çok rinovirüsler sebep olabilir. Rinovirüs dışında üst solunum yolu enfeksiyonuna neden olan diğer virüslerden bazıları ise influenza, koronavirüs ve adenovirüstür. ÜSYE’ye virüsler kadar bazı bakteriler de neden olabilir. Bu bakterilerden en sık rastlanılan ise strep adındaki bakteridir.
Üst Solunum Yolu Hastalıkları
Üst solunum yolu hastalıkları, vücudun üst solunum kısımları olan burun, boğaz, bronş, sinüz gibi yerlerinde tutulum gösterir. Enfeksiyonun nerede geliştiğini iyi tanımak, uygulanacak tedavi için önemlidir. Üst solunum yolu enfeksiyonlarının tutulum gösterdiği yerlere göre oluşan hastalıklar ise şunlardır:
Grip
Grip, influenza virüsünün sebep olduğu viral bir hastalıktır. Üst solunum yolu enfeksiyonlarında sıklıkla rastlanılan grip, vücut direncini düşüren bazı durumlarda ciddi boyutlara gelebilir. Özellikle riskli gruptaki; yaşlı, kronik hastalığı olan kişileri, hamile ve çocukları olumsuz etkileyebilir. Bu gruptaki kişilerin gribe karşı bağışıklık kazanmaları için doktor önerisiyle her yıl düzenli grip aşısı yaptırmaları gerekebilir. Hastalığa bakteriler sebep olmadığı için antibiyotik tedavilerine cevap vermez. Grip tedavisinde iyi bir dinlenme, bol sıvı tüketimi ve bağışıklık direncini yükselten besin takviyeleri faydalı olabilir.
Rinit
Rinit (nezle), burnu tutan virüsler ve alerjen maddeler sonucu gelişen bir hastalıktır. Rinite en çok polenler, akarlar, tüy ve toz gibi alerjenler sebep olabilir. Rinit hastalığı genellikle burunda tıkanıklık, akıntı, kaşıntı, şişmeye yol açar. Bunlara ek olarak göz altlarında şişme-morarma ve gözlerde sulanma görülebilir.
Sinüzit
Sinüzit, burun etrafındaki ve alın bölgesinde yer alan sinüslerin (hava boşlukları), mukoza zarı ile kaplanıp iltihaplanmasıdır. Sinüzit, üst solunum yolu hastalıkları içinde görülen rahatsızlıklardan biridir ve burun tıkanıklığı, ses tonundaki değişiklik gibi semptomlarla karakterizedir. Sıklıkla görülen diğer semptomlar arasında geniz akıntısı, elmacık kemiğinin ve burun bölgesinin şişmesi, alın bölgesinde ağrı, uyku sırasında burundan nefes alınamadığı için horlama ve baş ağrısı bulunur.
Bronşit
Bronşit, bronş tüplerinin iltihaplanması durumudur. Üst solunum yolu enfeksiyonuna sebep olan bakterilerin veya alerjenlerin bronşları çevreleyerek, mukozayı arttırması ve kalınlaştırması sonucu görülür. Hastalarda çoğunlukla öksürük, balgam, ateş, akciğerin sık sık iltihaplanması ve sürekli olan halsizlik görülür.
Faranjit
Faranjit, boğaz ve yutak bölgesinde görülen bulaşıcı bir hastalıktır. Bakteri veya virüs kaynaklı olarak gelişebilir. Faranjitte boğaz ve yutak bölgesindeki tahrişe bağlı en çok yutkunma zorluğu, boğazda ağrı, ses kısıklığı veya gıcık şeklinde öksürük görülebilir.
Laranjit
Larenjit, ses tellerinin ve gırtlak bölgesinin iltihaplanması hastalığıdır. Larenjit genellikle bakteri kaynaklı oluşabilir. Laranjit, bakterilerin dışında çok fazla konuşma, bağırma veya şarkı söyleme gibi ses tellerinin tahrişinden de kaynaklanabilir. En temel belirtisi ise ses kısıklığıdır.
Otitis Media
Otitis Media, diğer bilinen adıyla orta kulak iltihabı, kulak zarının arka bölgesinde sıvı birikmesi ve iltihaplanmadır. Çocuklar arasında yaygın görülen otit, bulaşıcı değildir. En çok karşılaşılan belirtisi ise kulak ağrısıdır.
Pnömoni
Pnömoni (zatürre), üst solunum yolu enfeksiyonun ilerlemiş hastalığıdır. Akciğer dokusunun virüs ya da bakteri sonucu iltihaplanıp, akciğerlere kadar ilerlemesi durumudur. En çok çocuklar ile ileri yaştaki kişilerde görülen ve yaşamı tehdit eden boyutta olabilen bir hastalıktır. Pnömonide genellikle göğüs ağrısı, öksürük, yüksek ateş gibi belirtiler görülür.
Üst Solunum Yolu Enfeksiyonu Belirtileri
Üst solunum yolu hastalığı, havaların soğumasıyla birlikte özellikle kış aylarında artış gösteren bir rahatsızlıktır. Üst solunum yolu enfeksiyonu en çok kapalı, kalabalık, yeteri kadar havalandırılmayan ortamlardan bulaşır. Akut üst solunum yolu enfeksiyonu ise semptomların ani geliştiği ve hızlı ilerlediği bir durumu ifade eder. Genel olarak görülen bazı üst solunum yolu enfeksiyonu belirtileri ise şunlardır:
- Burun tıkanıklığı veya burun akıntısı
- Öksürük (balgamlı ya da kuru)
- Hapşırma
- Boğaz ağrısı
- Baş ağrısı
- Eklem ve kas ağrıları
- Yüksek ateş
- Genel vücut kırgınlığı
- Yorgunluk, halsizlik
- Göğüs ağrısı ve hırıltılı nefes (ilerleyen dönemlerde)
Üst Solunum Yolu Enfeksiyonuna Ne İyi Gelir?
Üst solunum yolu enfeksiyonu, doktor önerisiyle kullanılan bazı ilaçlar ve evde uygulanacak tedavi yöntemleriyle kısa sürede iyileşebilir. Ancak çeşitli tedavi yöntemlerine rağmen geçmeyen solunum yolu enfeksiyonu, kanda ilerlemiş bir mikrobik duruma veya akciğer hasarlanmalarına yol açabilir. Bu sebeple bu hastalıkların uzun süre devam etmesi durumda vakit kaybetmeden bir doktor ziyareti gerekir. Üst solunum yolu enfeksiyonlarında uygulanan tedavi yöntemlerinden bazıları ise aşağıdaki maddelerdeki gibidir:
- Doktor önerisiyle kullanılan ağrı kesici ve ateş düşürücü ilaçlar
- Burun tıkanıklığı ve akıntısı için dekonjestan burun spreyleri
- Boğazdaki rahatsızlıklar için antienflamatuar ve antiseptik özellikleri olan tuzlu veya karbonatlı ılık suyla gargara yapmak
- Vücut direncini yüksek tutmak için C vitamini ve çinko yönünden zengin besinlerden tüketmek
- Mukusu rahatlatmak ve geniz akıntısı için bol su içmek
- Öksürük ve balgam söktürücü bitki çayları içmek
- Öksürük, vücut direnci ve boğazı yumuşatma özellikleri ile bilinen balı, bitki çaylarına katmak veya direkt tüketmek
- Ateşi düşürmek veya kontrol altında tutmak için ılık duş almak
- Uyku sırasında rahat nefes almak ve geniz akıntısını engellemek için yüksek yastık kullanmak
- Hastalık boyunca mümkün olduğunca bol bol dinlenmek
Üst Solunum Yolu Enfeksiyonları Korunma Yolları
Üst solunum yolu enfeksiyonlarının en sık bulaşma riski olan yerler kapalı alanlardır. Hapşırma, öksürme ve konuşma yoluyla etrafa saçılan damlacıklar, diğer kişilere bulaşarak üst solunum yolu enfeksiyonuna sebep olabilir. Bunun dışında el teması ve sarılma, öpüşme gibi eylemler de üst solunum yolu enfeksiyonuna sebep olabilen diğer faktörlerdendir. Üst solunum yolu enfeksiyonları korunma yollarından bazıları ise şöyle sıralanabilir:
- Kapalı ve kalabalık ortamlarda uzun saatler bulunmamak
- Bulunan ortamın sık sık havalandırılmasını sağlamak
- Kapalı yerlerde maske kullanmak
- Elleri sık sık yıkamak veya dezenfekte etmek
- Temas edilen yerlerin düzenli temizlenmesi
- Antioksidan ağırlıklı beslenmek
- Bol sıvı tüketmek
- Sigara ve alkol kullanımından uzak durmak
Sizde soğuk algınlığı ve grip belirtileri yaşıyorsanız bunun sebebi bakteri ya da virüs olabilir ve tedavi edilmesi gerekebilir. Uygun ilaç kullanımı ve diğer tedaviler için bir sağlık kuruluşuna başvurabilir, hastalığın ilerlemesinin önüne geçebilirsiniz.