Dünyada pek çok ülke kendine has yemek kültürleriyle ön plana çıkıyor. Türkiye’de de zengin mutfaklarıyla bilinen birçok şehrimiz bulunuyor ancak kahvaltı denildiğinde herkesin aklına ilk olarak Van geliyor. Ünü dünyaya yayılan Van kahvaltısını geçtiğimiz günlerde CNN International da "Bu Şehir Neden Kahvaltıların Dünya Başkenti?" başlığıyla gündeme taşıdı. Peki, Van kahvaltısı neden bu kadar meşhur? Aslında bunun birçok nedeni bulunuyor. Ancak özellikle yöre halkının hayvancılıkla uğraşmasından dolayı Van, süt ve süt ürünleri konusunda geniş bir mutfak kültürüne sahip. Zamanla hayvancılıktan elde edilen ürünlerin farklılaşması kentte kahvaltı kültürünün ve sofrasının oluşmasını sağlamış. Böylece geçmişten günümüze Van’da yetişen ürünlerin bir lezzet şölenine dönüştüğü Van Kahvaltısı, bir alâmetifarika olarak dünya mutfağındaki yerini almış.
Kendine özgü ve yöresel lezzetleriyle dikkat çeken Van kahvaltısında yüksek rakımlı yaylalardan elde edilen hakiki bal, yöresel bitkilerin bir araya gelmesiyle yapılan otlu peynir, un, tereyağı ve yumurtayla hazırlanan ve çok besleyici olan "murtuğa," bol tereyağında kavrulan ve süt ile buğdayla hazırlanan kavut, yoğurt kaymağı, süt kaymağı, yayık tereyağı, cacık, örme peynir, süzme yoğurt, menemen, beyaz peynir, kavurmalı-sucuklu yumurta, tahin-pekmez, tandır ekmeği, zeytin ve gencirun yer alıyor. Kahvaltıda yer alan ürün çeşidi mevsime göre değişirken, bu sayı 30’a kadar çıkabiliyor.
Van’ın İpek yolu güzergâhında olması, kahvaltı geleneğinin oluşmasında önemli rol oynuyor. Van kahvaltısının ülkemizde ve dünyada çok bilinmesinin ardında Guinness Rekorlar Kitabı'na girmesi ve Coğrafi İşaret Tescil Belgesi alması da bulunuyor.
Bugün Van’da 60’a yakın Van kahvaltı sofrası yer alıyor. 'Kahvaltıcılar Sokağı'ndaki işletmeler misafirlerine günün her saati hizmet veriyor. Van kahvaltısı, semaver çayı eşliğinde, özel yöntemlerle hazırlanan, taş fırınlarda pişirilen lavaş ekmeği ve Van çöreğiyle birlikte sunuluyor. Semaver çayının yanında yöredeki otlarla beslenen keçi ve koyun sütü de misafirlere sunuluyor. Van kahvaltı salonlarında, pastane ve lokanta ürünleri asla satılmıyor.
'GÜNDE 600 TURİSTE KAHVALTI VERDİK'
Adnan ve Kadir Timur, Van’da bulunan Sütçü Fevzi’nin üçüncü kuşak işletmecileri. İşletme dedeleri Nusret Şahin tarafından kurulmuş. Sonrasında babaları işletmeye devam etmiş. Şimdi de kendilerinin yüz yıllar öncesinden günümüze ulaşan yöresel lezzetleri misafirlerine sunduklarını söyleyen Adnan Timur, “Van kahvaltısının olmazsa olmaz ürünleri arasında, tereyağ, bal, kaymak, kavut, murtuğa, otlu peynir, cacık ve açık pide bulunuyor. Bu ürünlerin hepsini kendimiz üretiyoruz. Yani tamamen doğal ürünlerden oluşuyor. Sıcak açık pidemiz ve yağlı çöreğimiz kahvaltıyı güzelleştiriyor” dedi. Timur, Van’da güneşin erken doğduğunu, erken kalkan köylü için kahvaltı servisini çok erken saatlerde yapmaya başladıklarını aktardı. Turistlerin 1970 yılından bu yana Van kahvaltısına yoğun ilgi gösterdiğini belirten Timur, günde 600 turiste kahvaltı verdikleri günlerin olduğunu dile getirdi.
‘TAMAMEN DOĞAL ÜRÜNLERDEN OLUŞUYOR’
Van’da Bayram Oteli’nin altındaki işletmesinin depremle yıkılmasının ardından Ömer Timur, yeni işletmesini İmsak Van Kahvaltı Salonu adıyla göç ettiği Bursa’da açmış. Ürünleri direkt Van’dan getirdiklerini söyleyen Timur, “Ben işletmenin ikinci kuşak temsilcisiyim. 54 yaşındayım. 44 yıldır bu mesleği yapıyorum. Van kahvaltısındaki tüm yöresel ürünler, yöre yaylalarında otlayan hayvanlardan elde edilen süt ürünleri kullanılarak yapılıyor. Van kahvaltısı doğal ürünlerden oluşuyor bu nedenle meşhur bir kahvaltı” şeklinde görüş verdi. Van’da kahvaltı yapmak isteyenlerin, sütçü dükkânlarına gittiklerini söyleyen Timur, bu geleneğin aslında günümüzde de Van’daki kahvaltıcılar sokağındaki işletmelerde hâlâ yaşatılmaya devem ettiğini dile getirdi.
'ÜRÜNLERİMİZİN EŞİ BENZERİ YOK'
Van’ın lezzetli ve zengin bir sofraya sahip olduğunu söyleyen Mencel Restoran Kurucu ve Şefi Adem Ergin de, şunları dile getirdi: “Bunda geçmişten bugüne ürünlerin yapılış süreci ve pişirme tekniklerinin farklı olması önemli bir rol oynuyor. İlimiz birçok medeniyete ev sahipliği yaptığı için soframızda ziyadesiyle bu durumdan etkilendi. Ülkemizdeki ilk kahvaltı kültürünü Van kahvaltısıyla oluşturduk. Soframızdaki otlu peynir, murtuğa, kavut, ve siyabolu kavurma gibi birçok ürün gerek ülkemizin gerek dünyanın hiçbir yerinde bulunmuyor. Kahvaltı kültürümüz samimiyete ve misafirperverliğe dayanıyor."
'YEREL LEZZETLER DAMAKLARI ŞENLENDİRİYOR'
Van kahvaltısının yerel ürünlerle hazırlandığı için popüler olduğunu söyleyen Gastronomi Yazarı Gülhan Kara ise, kahvaltının Van’dan başka şehirlere taşındığı zaman biraz boyut değiştirdiğini dile getirdi. Van kahvaltısının olmazsa olmazının bölgeye ait yerel ürünler olduğunu aktaran Kara, “Van balı, otlu peyniri, kaymağı, pekmezi, tereyağı, sahanda yumurtası ve murtuğa gibi lezzetleri damakları şenlendiriyor. Bu lezzetler tandır ekmeğine bandırılarak yeniyor. Van kahvaltısının en önemli özelliği bunlardır” dedi. Van’da tamamen doğal ve yerel ürünlerin, fırında sıcak gözleme ve taze demlenmiş çayla servis edildiğini anlatan Kara, çayın semaverde sunulduğunu aktardı. Van kahvaltısının erken saatte ve bu kadar enerjik malzemelerle hazırlanmasının bölge halkının tarlalarda çalışması olduğunu belirten Kara, böylece günlük bedensel enerji ihtiyacının karşılandığına dikkat çekti.
