2. Dünya Savaşı’na hazırlık için yoğun bir şekilde silah üretilip depolandığı dönemlerde teknoloji için iyi şeyler düşünenler de vardı. Atom bombasının yaratacağı tahribatı bir kazanç olarak gören bilim insanlarının yanında teknolojinin sadece yıkım için değil yapıcı tarafına değinmeye çalışan insanlar da vardı. Aynı şekilde Soğuk Savaş dönemlerinde rakibini devre dışı bırakmak için teknolojiyi hep kötü tarafa monte edenlerin yanında iyi taraflarının görülmesi için çalışmalar yapan insanlar da vardı. Ve devamında neredeyse her gece çocuklar tam uykuya dalacakken üstlerine teknoloji ile bombalar yağdırılırken, teknolojinin çocuk katili olmadığını duyurmaya çalışan insanlar da vardı. Burada karşımıza Isaac Asimov çıkmaktadır. Uç Robot Yasası, bilim kurgu yazarı Isaac Asimov tarafından 1942 yılında öne sürülmüştür ve robotik etiğin temel taşları olarak kabul edilir. Bu yasalar, robotların insanlarla güvenli ve etik bir şekilde etkileşimde bulunmalarını sağlamak için tasarlanmıştır. Konuyu çok dağıtmadan ve insan yansımasını size bırakarak bu yasaların açıklamaları ve günlük yaşamdan bazı örneklerine değinmeye çalışacağım.
1. Yasa: Bir robot, bir insana zarar veremez ya da pasif kalarak bir insanın zarar görmesine izin veremez.
· Günlük Yaşam Örneği: Bir robotik cerrah, ameliyat sırasında asla hastaya zarar vermemelidir. Ameliyat sırasında hata yapmamak için programlanmış ve sürekli olarak izlenir. Hatayı en aza indirmek için en az robot kadar, konu ve robot hakkında bilgiye sahip olmak zorundadır.
2. Yasa: Bir robot, birinci yasa ile çelişmediği sürece, insanlar tarafından verilen emirlere uymak zorundadır.
· Günlük Yaşam Örneği: Bir ev robotu, ev sahibinin temizlik yapma talimatlarına uyar. Ancak, eğer ev sahibi robotu tehlikeli bir iş yapmaya zorlarsa (örneğin, evde yangın varken içeri girmesi), robot bu emri yerine getirmez çünkü bu, birinci yasayı ihlal eder. Burada yapılacak itaatin kısa vadede kazanımı olabilir fakat uzun vadede sistemde ihlallerin önünü açacaktır ve yasaları devre dışı bırakıp legal olmayana yönlendirecektir.
3. Yasa: Bir robot, birinci ve ikinci yasalarla çelişmediği sürece, kendi varlığını korumak zorundadır.
· Günlük Yaşam Örneği: Fabrikada çalışan bir üretim robotu, mekanik arıza yaşadığında kendini kapatır ve böylece daha fazla zarar görmesini önler. Ancak, bu kendi kendini kapatma işlemi, bir insana zarar vermemesi veya bir insanın talimatlarını ihlal etmemesi koşuluyla yapılır. İnsan robottan daha akıllı ve gereklidir çünkü insanın olmadığı veya zarar gördüğü bir durumda robotların yani teknolojinin bir kazancı olmayacaktır.
Robotlar, insan hayatını kolaylaştırmak ve çeşitli görevleri yerine getirmek için tasarlanmış makineler olarak, birçok alanda insanın dostu olarak kabul edilebilir. Günümüzde robotlar, sağlık, eğitim, üretim, ev işleri ve hatta eğlence gibi birçok alanda insanların yardımcısı olarak görev yapmaktadır. Örneğin, cerrahi robotlar, hassas ameliyatları gerçekleştirmede cerrahlara yardımcı olurken, ev robotları temizlik ve bakım işlerini üstlenerek ev sahiplerinin yükünü hafifletir. Eğitimde ise robotlar, öğrencilerin öğrenme süreçlerini destekleyen interaktif araçlar olarak kullanılmaktadır.
Peki, bu durumun sürekliliği veya hep iyi olduğuna olan inancımız ne kadardır? Dünyanın bir ucundan kalkıp öbür ucundaki bir çocuğa hayatı yaşanmaz kılıyorsa ve yaşamına son veriyorsa buna dost diyebilir miyiz? Dünyanın bir ucunda durup öbür uçtaki çocukları-insanları dolandırıp hayatın normal akışının dışına çıkarıyorsa buna dost diyebilir miyiz? Üç Robot Yasası’nın 3. Yasası bizi bu konuda uyarmaktadır ve teknolojinin Zaralı olabileceğine de değinmiştir. Bununla birlikte, robotların insanlar için dost olup olmadığı, büyük ölçüde onların tasarımına, kullanım amacına ve etik kurallara uygunluğuna bağlıdır. Isaac Asimov'un Uç Robot Yasası gibi etik prensipler, robotların güvenli ve dostane bir şekilde insanlarla etkileşimde bulunmasını sağlamak için kritik öneme sahiptir. Dolayısıyla, doğru tasarlandıklarında ve etik kurallara uygun olarak kullanıldıklarında, robotlar insanların en güvenilir dostlarından biri olabilir.
