Rahmetli annem hayırsız bir kimseyi görünce “Sarı inek gibi” derdi. Bir gün sarı ineğin ne anlama geldiğini sordum. Kendine özgü tavırları ile anlatmaya başladı:
“Köylünün biri inek almak için hayvan pazarına gitmiş. Pazardaki inekler ya genç ya zayıf, ya da hasta imiş. Ancak ineklerin fiyatlarında da bariz bir farklılık yokmuş. Bir köşede ise göz alıcı sarı bir inek varmış. Satıcı, ona diğer ineklerden daha az bir fiyat koymuş. Köylü, satıcıya sarı ineğin fiyatının diğerlerine nazaran neden daha ucuz olduğunu sorunca satıcı cevaben sarı ineğin diğer ineklerden on litre daha fazla süt verdiğini ancak sağım bittikten sonra kovaya bir tekme atarak sütü döktüğünü söylemiş. Köylü, “Bundan başka kusuru var mı?” diye sorunca “Yok” cevabını vermiş satıcı. Köylü bir diğer ineklere bakmış, bir de sarı ineğe… Sarı inek hem diğer ineklerden daha ucuz hem de günlük on litre daha fazla süt veriyor diye düşünmüş, “Sarı inekle baş edebilir miyim?”, diye içinden geçirmiş, sonra da kovayı dökmemesi için alacağı tedbirleri içinden geçirerek sarı ineği satın almaya karar vermiş.
Köye varınca köylüler alımlı çalımlı olan ineğe bakıp ve sahibini hayırlamışlar. Köylünün eski ineği ölmüş olduğundan sarı ineğin yeri hazırmış. Eşi, sarı ineği görünce çok sevinmiş. Kocasını bu güzel ineği aldığı için tebrik etmiş. Fakat kocasının yüzündeki dalgınlık ifadesini de hissetmiş. Sebebini öğrenince: “O da bir şey mi? Sağmayı bana bırak, bende sütü döktürecek göz var mı? diye cevap vermiş.
Ertesi sabah karısı sarı ineği sağmaya gitmiş. Kovayı altına koymuş ve kendince tedbir alarak sağmaya başlamış. Kova ağzına kadar dolmuş. Kovanın dolduğunu görünce yüzünü bir sevinç kaplamış. Ne de olsa sarı inek kovaya tekme atıp sütü dökmemişti. İçinden “Belki de sarı inekte böyle bir kusur yok” diye geçirir geçirmez, sarı inek kaş ile göz arasında kovaya tekme atarak sütü dökmüş. Sonraki günlerde de benzer şekilde sarı inek her defasında bir şekilde sütü dökmeyi başarmış. Karı koca ne yaptılarsa sarı ineğin sütü dökmesine engel olamamışlar. Bazen güç bela sütü kurtarıyorlarmış ancak bu defa da kurtarabildikleri süt onları kurtarmaya yetmiyormuş. Karı koca bu ineği başkasına satıp onların da başını belaya sokacaklarına çaresizce ineği kesmeye karar vermişler.
Çevremizde gördüğümüz kimi kişilerde sarı inek karekteri görürüz. Bu kişiler çok iyilerdir, onlarla birlikte güzel işler yapar, güzel zaman geçiririz ancak bu güzel birliktelik bir bakarsınız kötü veya maksadını aşan bir söz ile sonuçlanır vermiş. İşte bu kişilerin davranışına “Sarı inek davranışı” denir. Sarı inek, iradesiz ve akılsızdır ancak insanlar iradeli ve akıllıdır. Bu sebeple bu tür davranışları yönlendirme ve düzeltme imkânı her zaman için vardır.
Yetki ve makam sahibi bazı kimselerde de bu sarı inek sendromuna maalesef rastlarız. Aslında bu davranışlarının neticelerini öngörseler bunu yapmayacakları kanaatindeyim. Bizzat tanıdığım çok kimse var ki kimi zaman sarı inek tavrı gösterdikleri hâlde aslında özlerinde iyi insanlardır. Bu gibi kimselerin eşref saati gözetilerek kendilerine gereken uyarı yapılsa kendilerini düzelteceklerdir. Güç ve kudret sahipleri, çok değil; sadece bir-iki dosta hatalarını gördüklerinde kendilerini uyarma fırsatı verirlerse hem işleri daha iyi yapılır hem de davranışlarını kontrol altına alırlar.
Güzel iş yaptırmak güzel bir sözle olur. Üstelik bu sözün maliyeti de yoktur. Hele ki bu söz amirden gelirse çok kıymetli olur.
