5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre, emekli aylığı, emeklilik dilekçesinin verildiği tarihi izleyen ayın başından itibaren bağlanıyor. Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) ile ilgili düzenleme aralık ayında yasalaşırsa ocak ayında dilekçeyi verenlerin emekli aylığı 1 Şubat’tan geçerli olmak üzere bağlanacak. Düzenleme ocak ayının ortalarında bir tarihte yürürlüğe girdiğinde de EYT’liler için sonuç değişmeyecek. Emeklilik dilekçelerini 1 Ocak ile 31 Ocak tarihleri arasında verenlerin emeklilikleri 1 Şubat’tan başlatılacak. Ancak, emekli aylığı bağlanabilmesi için dilekçe verildiği tarih itibarıyla genel sağlık sigortası primleri dahil, kendi sigortalılığı nedeniyle prim ve prime ilişkin borç bulunmaması gerekir. Peki prim borcu bulunan EYT’liler ne yapacak?
Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) 2018 / 38 Sayılı Genelgesi uyarınca, prim borcu bulunanlar ile ilgili işlemler şöyle olacak:
PRİM BORCU OLAN BAĞ-KUR’LULAR
Emeklilik dilekçesi verenlerden 4B (BAĞ-KUR) kapsamında hizmet olarak değerlendirilen süreler dahil olmak üzere prim ödeme yükümlüsü kendisi olup dilekçe verdiği tarih itibarıyla prim borcu bulunanlara, borcu ödeyinceye kadar emekli aylığı bağlanmayacak. Bu kişilerin emeklilik dilekçesi, borcu ödedikleri tarihte geçerli sayılacak ve emekli aylığı, borcun ödendiği tarihi takip eden ay başından itibaren başlatılacak.
En son yapılandırma kanunu geçen yıl çıkartıldı. 30 Nisan 2021 tarihinden önceye ait borcunu dört ay içinde ödemeyen BAĞ-KUR’luların sigortalılık süresi donduruldu. EYT’li BAĞ-KUR’luların emekli olabilmesi için 30 Nisan 2021 tarihinden sonra prim borcunun bulunmaması ve dondurulan süreler dışındaki hizmetlerinin emekli olmaya yeterli olması gerekiyor.
Emeklilik dilekçesi verdiği tarihte prim borcu olmamakla birlikte, emekli aylığı bağlama işlemleri sırasında geçmiş döneme ait brüt asgari ücretin iki tutarına kadar prim borcu olduğu tespit edilenlerin dilekçeleri geçerli kabul edilerek, aylıkları izleyen ay başından geçerli olmak üzere bağlanacak. Hesaplanan prim borçları ise emekli aylığından her ay 3’te 1 oranında kesilerek tahsil edilecek.
BAĞ-KUR PRİM BORCU BULUNAN 4A VE 4C’LİLER
Hayatlarının bir döneminde BAĞ-KUR’lu olan 4A (SSK) veya 4C’liler (Emekli Sandığı) sadece 4A veya 4C kapsamındaki hizmetleriyle emekliliğe hak kazanmış olsalar bile BAĞ-KUR prim borçları varsa emekli olamayacaklar. Örneğin 5300 gün SSK’lı çalışması olan EYT’li normalde tek başına bu hizmet süresiyle emekli olabilir. Bu kişinin 300 gün BAĞ-KUR prim borcu varsa, emekli olabilmesi için borcunu ödemesi istenecek.
GSS PRİM BORCU BULUNAN 4A VE 4C’LİLER
4A (SSK) veya 4C (Emekli Sandığı) kapsamında emeklilikte genel sağlık sigortası (GSS) prim borçları dikkate alınmayacak. Bu statülerde emeklilik dilekçesi verenlere, GSS prim borçları olsa da emekli aylığı bağlanacak.
ŞİRKET ORTAĞI OLAN 4A’LILARIN EMEKLİLİĞİ
SSK’lı çalışırken aynı zamanda şirket ortaklığı bulunanlar, 4A’lı çalışmayı bıraktıkları tarihten itibaren BAĞ-KUR primi ödemek zorunda oluyorlar. Bununla birlikte, 4A’lı çalışmayı bıraktığı ay içinde emeklilik dilekçesi verenler için 4B yükümlülüğü doğmuyor. Ancak, emeklilik dilekçesini aynı ay içinde değil de farklı bir ayda verenlerin BAĞ-KUR yükümlülüğü başlatılmış oluyor. Bu kişiler, BAĞ-KUR primlerini ödemeden emekli aylıkları bağlanmıyor.
Emeklilik dilekçesi verdikten sonra BAĞ-KUR prim borcu bulunduğu belirlenenlerin aylıkları ise prim borcunu ödemeden bağlanmıyor.
Diğer yandan, emeklilik dilekçesi işten ayrıldığı ay içinde verilmiş olsa bile prim borcu çıkması halinde, borç ödeninceye kadar zorunlu BAĞ-KUR sigortası da başlatılıyor ve bunun için de prim ödenmesi gerekiyor.
Bu durumda olan kişilerde son 7 yıl kuralına da bakılıyor. Örneğin, şirket ortaklığı devam ederken 4A’lı çalıştığı işinden 1 Ocak 2023 tarihinde ayrılan kişi, emeklilik dilekçesini 1 Şubat 2023 tarihinde verirse 2 Şubat 2023 tarihinden itibaren zorunlu BAĞ-KUR sigortalılığı SGK tarafından otomatikman başlatılacak. Emeklilik dilekçesi verdiğinde öncelikle BAĞ-KUR prim borcunu ödemesi gerekecek. Aylık bağlanırken de son 7 yıl içinde en çok hangi statüde çalışmış olduğuna bakılacak ve o statüden emekli olabilecek. 4A’dan emeklilikte son 7 yıl kuralını ucu ucuna tutturan kişilerin emekliliği böyle bir durumda gecikmeye uğrayabilir.
Şirket ortağı olan 4A’lı EYT’lilerin emeklilik için işten ayrılmadan önce BAĞ-KUR borcunu kapatması gerekir.
BÜTÇE KANUNLARINDA HER YIL BELİRLENEN TUTARLARIN ALTINDAKİ BORÇLAR
4B (BAĞ-KUR) kapsamındaki kişilerden kendi sigortalılığı nedeniyle prim borcu olanlardan, geçmiş yıllarda her yıl Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu’nda belirtilen tutarın altında borcu olanların emekli aylığı, dilekçeyi verdikleri tarihi izleyen ay başında başlatılacak. Her ne kadar geçmişte tahsilinden vazgeçilmiş ise de söz konusu borçlar ilk emekli aylıklarından kesilerek tahsil edilecek. İlgili yılların bütçe kanunlarında belirlenen söz konusu tutar 2008 – 2016 yıllarında 15 TL, 2017 – 2018 yıllarında 17 TL, 2019 – 2022 yıllarında ise 20 TL olarak uygulandı. İlgili yıllarda SGK’ya olan borcu bu tutarların altında olanların emekli aylığı gecikmeyecek ancak borçlar aylıklarından tahsil edilecek.
DURDURULAN SİGORTALILIK SÜRELERİNİN İHYASI
Geçmiş yıllarda çıkartılan muhtelif kanunlarla BAĞ-KUR prim borcunu ödemeyenlerin prim borçları silindi ve bu primlere ait sigortalılık süreleri donduruldu. İsteyen daha sonra ihya başvurusunda bulunarak primleri ödemek suretiyle dondurulan sigortalılık süresini yeniden canlandırabiliyor ve emekliliğe saydırabiliyor. Eksik prim günlerini tamamlamak için ihya hakkını kullanmak isteyen EYT'li BAĞ-KUR’luların prim ödemesini emeklilik dilekçesi verdikten sonra yapması halinde, emekli aylıkları ödemeyi yaptıkları tarihi izleyen ay başından başlatılacak.
Yeri gelmişken hatırlatmak isterim. İhya için normalde cari asgari ücret üzerinden prim ödeniyor. Ancak, yapılandırma kanunlarında ihya için ödeme kolaylıkları sağlanıyor. Olası bir yapılandırma kanunu çıktığında ihya işlemi çok daha az maliyetle gerçekleştirilebilir.