ŞEHRİVAN ÖZEL - Van’da son günlerin en çok konuşulan konusu Küresünniler oldu. Bir toplantıda kullanılan ifadeden sonra tartışılan Küresünni ismi, kökeni ve Küresünnilerin kim olduğu en çok konuşulan konular arasında yer aldı. İşte o ismin ve kökenin hikayesi…
Son dönemlerde Van’da ve bölge genelinde sıkça tartışılan Küresünniler, kökenleri ve toplumsal rolleri açısından merak konusu olmaya devam ediyor. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan süreçte Doğu Anadolu’nun sosyal dokusunda önemli bir yer tutan bir bir Türk boyu olarak adlandırılan Küresünniler, tarihsel kimlikleri ve kültürel özellikleriyle yeniden gündeme gelirken Şehrivan o aşiretin detaylarını sizler için derledi. İşte Küresünniler ile ilgili o detaylar…
İSMİN KÖKENİ İLE İLGİLİ FARKLI YORUMLAR VAR
Küresünniler ile ilgili en çok konuşulan konulardan biri bu ismin nereden geldiği… Farklı kesimler tarafından türlü anlamlandırma ve adlandırmaya konu olan Küressünni ismi ile ilgili birden fazla tez bulunuyor. Bunlardan ilki şu şeklide: “Küresünniler Giresun ilinden İran’a gitmiş Çepnilerdir ve “Küresünni” adı “Giresunlu” kelimesinden türetilmiştir. Ancak aşiret mensuplarının böyle bir söylemi yoktur.”
FARKLI İDDİALAR VAR…
Başka bir görüşe göre, Urmiye’nin Hoy şehri ve civarında yaşayan Kasımoğlu aşireti, İran’ın zorla Şiileştirme politikalarına karşı çıkmış ve cezalandırılmamak için yurtlarını bırakarak Van iline göç etmiştir; bunlar daha sonra Küresünni olarak anılmıştır. Bu iddiaya kısmen katılan araştırmacılar, aşiretin Kasımoğulları aşiretinden indiğini belirtmekle birlikte, göç sebebinin Şiileştirme politikaları değil, I. Dünya Savaşı olduğunu ifade etmektedirler. Diğer taraftan, aşiretin adının “Kara-Sünni” veya “Kore-Sünni” (Kör edilmiş Sünni) sözlerinden geldiği iddiaları da bulunmaktadır; ancak bunların bilimsel bir temeli yoktur. Küresünni aşiretinin, İran’ın Urmiye şehri ve civarı hâkimleri olan Kasımlı Avşarlarından indiği de belirtilmektedir.
“KÖR HASANLI DİYE DE ANILIRLAR”
Yine Küresinniler Derneği’ne ait web sitesinde ise o aşiret ile ilgili şu bilgiler yer alıyor; “Yapılan bir akademik araştırmada Salmas yöresinde yaşayan aşiretin liderinden dolayı ”Kör Hasanlı” diye anıldığı, bu ismin sonradan Küresinli’ye dönüştüğü şeklindeki bilgi dikkatimizi çekmektedir. Çünkü Kör Hasanlılar, İran Avşarlarının bir koludur. Nitekim aynı araştırmada Küresinlilerin Avşar boyuna mensup olduğu da kaydedilmiştir.”
KÜRESÜNNİLER KİMDİR?
Küresinliler hakkında yapılan akademik araştırmada aşiret mensuplarının “kendilerini ne olarak tanımladıkları” sorusuna şu cevap verildiği belirtilir; “İran’dan göç eden Azeri Türkleri, İran’dan gelen Türk muhacirler, İran’dan göç eden Sünniler, Selçuklu Türkleri, Oğuz boyu/Avşar boyu, Osmanlı soyundan, Güney Azerbaycan Türkleri, Türk boyu/Türk asıllı bir topluluk, Hatunoğulları, Sünni Azeriler, aşiret, kabile, millet” gibi cevaplar vermişlerdir. Görüldüğü gibi bir boy adı olarak sadece Avşar boyu zikredilmiştir.”
KÜRESÜNNİLER’E DAİR BİR ÇOK FARKLI GÖRÜŞ HAKİM
Öte yandan farklı kaynaklarda ise bu aşiret ile ilgili bir çok bilgi mevcut. Bu aşirete mensup kesimlerin kökeni ile ilgili bir açıklama ise şu şekilde; “Küresünniler, Safevi-Osmanlı mücadelesi sırasında Anadolu’ya göç eden ve büyük ölçüde Doğu Anadolu Bölgesi’ne yerleşen bir topluluk olarak bilinir. Köklerinin Orta Asya’ya kadar uzandığına dair görüşler bulunsa da, tarihçilerin çoğu onların özellikle Safevi ve Osmanlı etkisi altında şekillenen bir geçmişe sahip olduğunu belirtmektedir. Küresünniler, Osmanlı’nın bölgedeki otoritesini güçlendirmek amacıyla desteklediği ve çoğunlukla Sünni inanca mensup olan bir topluluk olarak tanımlanır.
VAN’DA YOĞUNLUK FAZLA
“Van, Küresünni nüfusun yoğun olduğu illerden biri olarak dikkat çeker. Özellikle Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren Van’ın idari, ticari ve sosyal hayatında önemli roller üstlenen Küresünniler, aşiret yapısından modern kent hayatına evrilen topluluklar arasında gösterilir. Van’daki çeşitli aşiret ve cemaat yapılanmaları içinde Küresünnilerin öne çıkmasının temel nedenleri arasında Osmanlı dönemindeki yönetimsel ayrıcalıklar ve ticaretteki etkinlikleri sayılabilir. Günümüzde Küresünniler, Van’daki sosyo-politik dengelerde aktif bir konumda bulunuyor. Siyaset, bürokrasi, ticaret ve sivil toplum alanlarında etkili isimlere sahip olmaları, yerel tartışmalarda bu topluluğun sıkça gündeme gelmesine neden oluyor.”
KÜRESÜNNİLER NEREDE YAŞIYOR?
Küresinli aşiretinin yaşadıkları köyler şunlardır: İran’da; Hoy ilinde Hisar, Yezdikan, Estırak, Almalu, Habeş-ulyâ, Habeş-süflâ, Bâbekân, Dize, Garatepe, Zeyve, Körpiran, Raviyân, Zerî, Kotur, Kelet-ulyâ, Kukerd, Mahîn ve Hinduvân köyleri; Salmas ilinde Uryân, Eyân, Piyecüg, Çahar-sütun, Çiçek, Dir-Ali, Rebekâbâd, Saray-Melik, Seylâb, Şeker-yazı, Şorik, Şeydân, Şîrekî, Kânyân, Gül-Âdem, Gûpe, İstisu, Ala-Sürme, Silav, Hakveran, Seremerih, Ağziyaret, Golân, Leşkerân, Mâfîkendi, Verdân, Hûdur, Yengece ve Mugancug köyleri; Urmiye ilinde Gulunci, Balov, Bent, Gecin, Velinde, Heneye, Mirava, Neybin, Balaniş, Dol Dize, Tümeter, Kükede ve Kehriz köyleri.
İŞTE VAN’DAKİ KÜRESÜNNİ YERLEŞİMLERİ
Van il merkezi (Altıntepe, Abdurrahmangazi, Yalı, Beyüzümü, Selimbey, Cevdetpaşa, Valimithatbey ve İskele mahalleleri), Bostaniçi, Çalımlı, Kaymaklı, Alaköy, Arıtoprak, Dağönü, Derebey (kısmen), Ermişler, Gülsünler, Karagündüz, Karakoç, Kasımoğlu, Kavuncu, Kıratlı, Şahgeldi (kısmen) ve Yumrutepe köyleri; Başkale ilçesinin Eşmepınar (kısmen), Böğrüpek, Kaşkol ve Yanal (kısmen) köyleri; Çaldıran ilçesinin Aşağı Kuyucak, Aşağı Mutlu, Güngören, Kilimli (kısmen), Umuttepe, Yağıbasan, Yassıtepe, Yukarı Kuyucak, Yukarı Mutlu ve Yukarı Sağmallı köyleri; Edremit ilçesinin Köprüler köyü; Özalp ilçe merkezi, Sağmalı, Aksorguç, Aşağı Akçagül, Aşağı Tulgalı (kısmen), Bodurağaç, Boğazkesen, Çırak, Çubuklu, Eğribelen (kısmen), Gözdeğmez (kısmen), Hacıali, Hacıkışlak ve Seydibey köyleri; Saray ilçe merkezi, Bakışık (kısmen), Kepir, Beyarslan, Çakmak, Örenburç (kısmen) ve Sırımlı köyleri.
