1- Hangi şartlar EYT’yi ifade ediyor?
8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olup, 4447 sayılı kanunla haklarında emeklilikte kademeli yaşlar getirilenler diğer bir ifadeyle, kanunda öngörülen prim gün sayısı ile sigortalılık süre şartlarını yerine getirdikleri halde, belirlenen emeklilik yaşlarını doldurmayanlar EYT’li olarak ifade ediliyor. Ancak son zamanlarda kapsamın genişletildiği görülüyor. Yani 8 Eylül 1999 öncesi sigortalı olanlardan yaş koşulunu yerine getirdiği halde prim gün sayısı veya sigortalılık süre şartını yerine getirmeyenler de kendini EYT’li olarak ifade ediyor.
2- EYT’liler ne istiyor?
EYT’liler 4447 sayılı kanunla getirilen ve ilgili sosyal güvenlik kanunlarında emeklilikte kademeli yaş şartını düzenleyen geçici maddelerin iptal edilmesini ve 8 Eylül 1999 tarihinden önceki emeklilik koşullarının kendileri için uygulanmasını istiyor.
Bu koşullar SSK’liler için:
- Kadın ise 50, erkek ise 55 yaşında olmak ve en az 5000 gün,
- Kadın ise 50, erkek ise 55 yaşında olmak, 15 yıldan beri sigortalı olmak ve en az 3600 gün,
- Kadın ise 20, erkek ise 25 yıldan beri sigortalı olmak ve en az 5000 gün,
- Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak.
Bağ-Kur’lu ve devlet memurları için:
- Yaş koşulu olmaksızın kadın ise 20, erkek ise 25 tam yıl prim ödemiş olmak.
3- Hükümet yaptığı eyt çalışmasıyla ilgili hangi ipuçlarını verdi?
Bakan Bilgin zaman zaman yaptığı açıklamalarda;
- Staj başlangıç tarihinin dikkate alınmayacağını, bunun EYT’nin konusu olmadığını,
- Emeklilik yaş hadlerini yerine getirmeyenlere aylık bağlanmasını ve yaş koşulunun yerine gelmesine kadar ödenen aylıklardan kesinti yapılmasına ilişkin -modeli uygulamayacaklarını,
- Yaptıkları çalışmada, emeklilikte aranan üç koşuldan; sigortalılık süresi ve prim gün sayısına dokunmadıklarını bu iki kriterle ilgili herhangi bir düzenleme yapmadıklarını,
- Yıpranma hakkı ile askerlik ve doğum borçlanmasının işe başlangıç tarihini öne çekmeyeceğini, bunların eksik prim gün sayısını tamamlamak üzere yapıldığını (mevcut yasal düzenlemelerde işe giriş tarihinden önce yapılan askerlik hizmetlerinin borçlanılması halinde sigortalılık başlangıç tarihi geriye çekiliyor.),
Tek bir model üzerinde çalıştıklarını, ifade etti.
4- EYT kapsamındaki ssk’liler açısından aranacak prim ödeme gün sayısı 5000 gün ya da mevcut durumda işe giriş tarihine göre 5000 gün ile 5975 gün arasında kademelendirilen günler midir?
Bakan Bilgin’in Plan ve Bütçe Komisyo-nu’nda yaptığı açıklamada, EYT’liler açısından kullandığı ifadelerde çelişki bulunuyor. Önce ifadesinde 8 Eylül 1999 öncesi prim gün sayısını değiştirmediklerini bu gün sayılarının 5000 gün ve 5400 gün olduğunu, prime takılanların olmayacağını söylerken daha sonra yine aynı konuşmada, prim gün sayısı ve hizmet süresi şartlarını kaldırmayacaklarını bu şartların durduğunu ifade etmiş. Bu şartlar nerede duruyor? SSK’liler için mevcut kademeli yaş sürecini düzenleyen 506/geçici 81. maddesinde prim ödeme gün sayıları sigortalıların işe giriş tarihine göre 5000 ile 5975 gün arasında kademelendirilmiş. SSK’liler için o zaman yaş koşulu kaldırıldığında, mevcut yasadaki bu günler mi aranacak, yoksa Bakan Bilgin’in konuşmasının bu defa başka bir yerinde belirttiği 5000 ve 5400 gün sayıları mı? Bakanın ifadeleri çelişkili. Bakan tarafından teknik ifadeler maalesef çok bilinçli kullanılmıyor. Bağ-Kur’lular ve Devlet memurları için prim gün sayısı kademelendirilmediğinden böyle bir tereddüt yok. Kadınlarda 20 tam yıl (7200 gün), erkeklerde 25 tam yıl (9000 gün), ileri yaş gruplarında 15 tam yıl (5400 gün)
5- 8 Eylül 1999 tarihinden önce çalışmaya başlayan ancak çalışmaya başladığı tarihte 18 yaşın altında olanlar eyt kapsamına girer mi?
Bağ-Kur’lular ve devlet memurları 18 yaşın altında sigortalı olamadıkları için böyle bir sorun yok. SSK’liler açısından uygulama şöyle. 18 yaşın altında olanlar SSK kapsamında sigortalı olarak çalışabilirler. 18 yaş olayı aylığa hak kazanma koşulları olan; sigortalılık süresi, yaş ve prim ödeme gün sayısından sadece sigortalılık süresini etkiler. 18 yaşın altında geçen çalışmalar her durumda prim ödeme gün sayısına ilave edilerek emeklilik işlemlerinde dikkate alınır. Sigortalılık süresi; sigortalılar adına ilk defa malullük, yaşlılık ve ölüm sigortasına tabi olunan tarih ile yaşlılık aylığında aylık talep, tarihine kadar geçen süreyi ifade ediyor. (Kadın ve erkekte 15 yıl veya kadınlarda 20, erkeklerde 25 yıllık süreler) 18 yaş uygulaması sigortalıların işe giriş tarihinin 1/4/1981 tarihinden önce veya sonra olmasına göre değişiyor. Sigortalıların ilk defa çalışmaya başladığı tarih 1/4/1981 tarihinden:
- Önce ise 18 yaş kuralı uygulanmıyor ve sigortalıların çalışmaya başladıkları tarih ve 18 yaş altı prim günleri emeklilik işlemlerinde dikkate alınıyor.
- Sonra ise 18 yaş kuralı uygulanıyor ve sigortalılık süresinin başlangıcı sigortalının 18 yaşını doldurduğu tarih kabul edilip, 18 yaş altı hizmetler dikkate alınıyor.
Buna göre 8 Eylül 1999 tarihinden önce çalışmaya başlayan sigortalıların emeklilik koşulları tespit edilirken çalışmaya başladıkları tarihe bakılır. Örneğin, 1/3/1976 doğumlu olan ve 20/8/1991 yılında 15 yaşında çalışmaya başlayan kadın sigortalının, işe girişi olan 20/8/1991 tarihine göre emeklilik koşulları; 20 yıllık sigortalılık süresi, 48 yaş ve 5525 gündür. Bu koşullardan sadece 20 yıllık sigortalılık süresinin yerine gelip gelmediğinin tespitinde, kadın sigortalının 18 yaşını doldurduğu 1/3/1976 +18= 1/3/1994 tarihi esas alınarak 20 yıllık süre şartının yerine geldiği tarihe bakılır. 1/3/1994+20=1/3/2014. Bunun yerine önce sigortalının 18 yaşını doldurduğu 1/3/1994 tarihi esas alınarak emeklilik koşulları tespit edilirse bu durumda 18 yaş uygulaması sadece sigortalılık süresini değil, emeklilik yaşını ve prim ödeme gün sayısını da etkiler ki bu doğru olmaz. Netice itibarıyla, sigortalıların 18 yaşa bakılmadan çalışmaya başladıkları tarihe göre emeklilik koşulları belirlendiğinden, 8 Eylül 1999 tarihinden önce 18 yaşın altında çalışmaya başlayanlar da EYT kapsamına girer.
6- 8 Eylül 1999 tarihinden önce çalışmaya başlayan herkes eyt kapsamında mıdır?
8 Eylül 1999 tarihinden önce çalışmaya başlayan Devlet Memurları ve Bağ-Kur’lular ile bu tarihten önce haklarında uzun vadeli sigorta kolları (malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi) uygulanan SSK’liler EYT kapsamındadır. Çırak veya stajyer olarak çalışmaya başlayan ve bu nedenle haklarında kısa vadeli sigorta kolları uygulanan (iş kazası ve meslek hastalığı) SSK’lilerin çırak ve stajyerlik başlangıç tarihleri emeklilik işlemlerinde dikkate alınmaz.
7- 9 Eylül 1999 tarihinden sonra çalışmaya başlayanlar hangi durumda eyt kapsamına girebilir?
İlk defa sigortalı olarak çalışmaya başladıkları tarih 9 Eylül 1999 tarihi ve sonrası olmakla birlikte 5510 sayılı kanunun 41. maddesinde belirtilen borçlanmalara esas süreleri bu tarihten önce olanlardan ve bu süreleri borçlanan ve sigortalılık başlangıçları borçlandıkları süreler kadar geriye götürüldüğünde sigortalılık başlangıç tarihler 8 Eylül 1999 öncesi olanlar EYT kapsamına girer.