EYT yaş sınırı ve yaş şartı sınırı hakkında son dakika açıklamalar gelmeye devam ediyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, "Emeklilikte yaşı bekleyenlerin önemli bir kısmı, yüzde 87'si bir işte çalışmaktadır. Bunu söyleyince ne ortaya çıkıyor özel sektör kıdem tazminatı ile karşı karşıya kalacaktır. Bu kadar uzamasının nedeni bu. Ben bütün tarafları her hafta dinliyorum; odaları, sendikaları..." açıklamasında bulundu. Bakanın açıklamalarıyla bir anlamda EYT’lilerle ilgili çalışmanın ipuçları ortaya çıktı.
EYT'DE YAŞ ŞARTI OLACAK MI?
Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesinde yaş sınırı olup olmayacağı tartışılıyor. Buna göre kadınlarda 48, erkeklerde 50 yaş gündeme geldi. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, EYT'de yaş sınırıyla ilgili soruya, "Genel Kurul'daki bütçe görüşmelerinde açıklayacağım" dedi. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay başkanlığında, Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde dün emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) toplantısı gerçekleştirildi. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay başkanlığında emeklilikte yaşa takılanlarla (EYT) ilgili son toplantı Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde gerçekleştirildi. Toplantıya, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Oktay'ın yanı sıra, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, AK Parti Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Grup Başkanı İsmet Yılmaz, AK Parti Genel Başkanvekili Numan Kurtulmuş, AK Parti Grup Başkanvekili Mustafa Elitaş, AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Nurettin Canikli ve Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı Metin Kıratlı katıldı.
"Yaş sınırı için alternatifler konuşuldu"
Toplantıya ilişkin AK Parti kaynaklarından edinilen bilgiye göre, Etki analizleri masaya geldi. EYT kapsamında yaklaşık 2 milyon kişinin emekli olacağı, enflasyona muhtemel etkisi, bütçye, şirketlere getireceği yük konuşuldu. Taslak çalışma sürüyor, bir toplantı daha olabilir. Kanun teklifinin ocak ayında Meclis'e sunulması öngörülüyor. Yaş sınırı için alternatifler konuşuldu. Kadınlarda 48, erkeklerde 50 ve kadınlarda 50, erkeklerde 52 alternatifleri üzerinde duruldu.
SGK prim farkı ve kıdem tazminatı adımı
Öte yandan, EYT'de SGK prim farkı giderilecek ve kıdem tazminatı için işverene uygun kredi verilecek. Böylece hem çalışan hem de işveren desteklenecek. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin iki müjde duyurdu. Bunlardan ilki SGK prim farkıyla ilgili. Çalışanla emekli arasındaki fark eşitlenecek. EYT düzenlemesi sonrası emekli olacakların kıdem tazminatı yükü konusunda da uzlaşma sağlandı. Kıdem tazminatında, Kredi Garanti Fonu aracılığıyla uygun finansman sağlanarak işverene destek olunacak. İstihdam piyasasının olumsuz etkilenmemesi için belli sektörlerde kademeli emeklilik de gündemde.
Yaş hesabı nasıl yapılacak?
Konuya ilişkin TRT Haber'de değerlendirmelerde bulunan Ankara Hcı Bayram Veli Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Okan Güray Bülbül, şunları kaydetti; Emeklilikte yaşa takılanlarla ilgili düzenlemenin kapsamı çok merak ediliyor. Bu kapsamda temelde bu sorunun ortaya çıktığı noktanın yani yaşın kaldırılması ile ilgili beklenti var. Bu beklenti aslında 08.08.1999 ve öncesinde ilk kez sigortalı olmuş kadınlar 20 yıl, erkekler 25 yıl sigortalılık süresi ve 5 bin gün primle emekli olabiliyorlardı. 08.09.1999'dan sonra bu değişti. Bunun değişmesinin de aslında çok önemli iki nedeni vardı. Bunlardan bir tanesi sistemin sürdürülebilirliği. Sosyal güvenlik sisteminde aktifler yani çalışanlar, kayıtlı sigortalılar ve pasifler emeklilek ve ölüm aylığı alanlar var. Bunların arasında bir dengenin sağlanması gerekiyor. Eğer bu koşul değişmeseydi bu dengenin sarsılması sürdürülememesi riski söz konusuydu. Buraya bir kademeli olarak yaş şartı getirildi.
Şimdi bu kuralların tekrar değişmesi ancak bundan lehe doğru olabilir. Aleyhe doğru olması durumunda bu düzenlemenin anlamı olmayacaktır. Şimdi beklenen 25 yıllık sigortalılık erkeklerde ve belirli bir yaş. Bu yaşın 50 olması bekleniyordu. Kadınlarda da 20 yaş sigortalılık vey 5 bin gün primle emeklilik bekleniyordu. Şimdi ilave bir yaş olacaksa, zaten kademelendirilmiş koşulların bir kez daha kademelendirilmesi söz konusu olur ki bu da iyiye bir gidiş olmayacağı için kamuoyu tepkisi olumlu olmayacaktır. Diğer taraftan bundan daha önemli bir şey var. Biz bu düzenlemeyi yaptıktan sonra sistemdeki sürdürülebilirliği sağlayabilecek miyiz? Bu düzenlemelerin sonrasında emekli aylığı alan kişi sayısının artmasını bekliyoruz. Sayın Bakanımızın söylediği rakam 1,8 milyon civarında hemen emekli olabilecek kişi sayısı. Bu kişiler 12 ay bir yıl boyunca emekli aylığı alacaklar. İki bayram da ikramiye alacaklar. Bu da sosyal güvenlik sisteminin aktif dengesinin ve mali sürdürülebilirliğinin sorgulanması anlamına geliyor. Dünkü toplantıda da konuşulan alternatifler de bu etki analizleri çerçevesinde bunun hem SGK'ya daha sonra da kamu bütçesine yansımalarının ne olacağıydı.
Kimleri kapsayacak?
08.09.1999 ve öncesinde ilk kez sigortalı olanlar kapsamda olacak. Bunun dışında 9 Eylül ve sonrasında sigortalı olmuş olanlar için bir düzenleme yapılması beklenmiyor.
Üzerinde durulan formüller
Burada aslında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, hep şunu vurguladı; Tek bir formül var masada. Zaten bu kişiler işe giriş tarihlerine göre kademeli bir sisteme tabiler. Bu kademeli sistemin yeniden kademelendirilmesi yaş için söylüyorum iyice tabloyu karıştıracaktır. Bunun yerine daha somut bir şekilde tüm etki analizleri yapılarak belirli bir sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısı bu artırılabilir.
Primi eksik olanlar ne yapacak?
Bu noktada borçlanma devreye giriyor. Borçlanmalar geriye dönük olarak prim ödeme gün sayısının artırılmasını sağlıyor. Temelde erkekler için askerlik, kadınlar için doğum borçlanması devrede.
Fazla mesai nasıl hesaplanacak?
Emekli aylıkları hesaplanırken, aylık bağlama oranı ve buna ilişkin SGK'ya bildirilmiş sigorta primine esas kazanç baz alınıyor. 1999 öncesinde gösterge sistemi, 1999-2008 arasında aylık bağlama oranının günlük tutarı, 2008 sonrasında da yıllık tutar üzerinden bir hesap yapılıyor. Fazla mesailer zaten SGK'ya bildirildiği sürece emekli aylığının hesabında dikkate alınıyor. Fazla mesai ile ilgili karıştırılan hususun bunun kıdem tazminatına etkisi. Kıdam tazminatında sürekli bir şekilde yapılan fazla mesai ücretin içinde kabul edilmişse bunu kıdem tazminatı hesabına dahil ediyoruz. Kişi bir iki ay süreyle fazla mesai yapmışsa bu ücreti değil giydirilmiş ücret dediğimiz kıdem tazminatına esas yemeğin, yolun diğer maddi unsunların dahil edildiği giydirilmiş ücret üzerinden kıdem tazminatı hesaplanması gerekiyor.
Staj sigortası EYT'de başlangıç sayılacak mı?
Stajda şöyle bir ayrıntı var. Staj yapan kişinin yalnızca kısa vadeli sigorta kollarına primi ödeniyor. Uzun vadeli sigorta kollarına ödenmiyor. Bu da emeklilik anlamında girişin olmadığı sonucunu doğuruyor. Bu kişiler staj yapmış kişiler 08.09.1999 öncesinde uzun vadeli sigorta kolları açısından girişleri kabul edilmediği için düzenlemenin kapsamında değiller.
EYT'liler emekli olmak zorunda mı, çalışamayacaklar mı?
EYT ile ilgili düzenleme Meclis'ten geçip hayata geçtiğinde iki tane önemli unsur söz konusu olacak. Bunlardan bir tanesi kıdem tazminatına erişim meselesi. Çünkü EYT ile ilgili düzenlemeden yararlanmak isteyen kişinin istifa etmesi lazım. Bu istifa da şu anlama geliyor iş ilişkisinin yasal olarak sonlanması. Bu kişi eğer aynı iş yerinde çalışmak isterse işverenin bu kişi ile devam edip etmeme özgürlüğü var. Kıdem tazminatının makul bir süre içerisinde hemen ödenmesi gerekir. Ancak işçinin rızası ile taksitlendirilebilir. Bunun dışında işverenin yapması gereken kıdem tazminatı ödemek ve iş ilişkisini sonlandırmaktır. Ertesi gün aynı iş yerinde çalışmaya devam edecekse bu durumda sosyal güvenlik destek primi devreye giriyor. Yani kişi hem çalışacak hem de sosyal güvenlik kurumundan emekli aylığını alacak. Bu durumda ödenmesi gereken prim işveren açısından normalden daha yüksek. 7 puan daha yüksek. İşte bu 7 puan fazlalığın ortadan kaldırılması hedefleniyor. İşverenler aynı kişileri iş yerinde tutmak için böyle bir talepte bulundular.
İki formül var bir tanesi sosyal güvenlik destek priminin normal sigortalılar için ödenen rakamla eşleştirilmesi. Böylelikle herhangi bir farklılık kalmayacaktır. Diğer taraftan da kıdem tazminatına rişim hakkının kolaylaşması anlamında KGF'den işverenlere ya düşük ya da sıfır faizle kredi verilmesi. Fakat burada da önemli kuralların ortaya konması gerekir aksi taktirde kıdem tazminatına erişim sorunu yaşanabilir.
EYT'liler emekli olduğunda ne kadar emekli maaşı alabilir?
Burada ancak şöyle bir hesaplama yapılabilir. 5 bin günü temel alabiliriz. Yani 5 bin gün üzerinden emekli olmuş primleri sosyal güvenlik kurumuna asgari ücret veya çok az üzerinde bildirilmiş bir EYT'linin ortalama emekli aylığının 6 bin 500 - 7 bin lira arasında olması bekleniyor. Bu kişilerin ortalama emekli aylığı bu rakam olacaksa bunun tavanı da bunun 6,5 katı olacaktır. O dönemlr için 6,5 katında bir tavan söz konusuydu. Burada 25 bin ila 7 bin lira arasında değişen bir rakam var. Eski adıyla SSK'lılar, Bağkurlular ve emekli sandığı mensupları için derece kademe, gösterge ve Bağkurlular için kademe farklılaşması söz konusu. Eğer zamanında yüksekten bildirilmişse aylıklar yüksek olacaktır. Düşükten bildirilmişse ne yazık ki düşük olacaktır.
8 EYLÜL 1999 ÖNCESI PRIM GÜN ŞARTI DEĞIŞTI MI?
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda, Bakanlığının 2023 yılı bütçesinin üzerinde milletvekillerinin eleştiri ve sorularını yanıtladı. Bilgin, şöyle konuştu: "EYT konusunda çok açık söyledim. Bugün 1,5 milyon civarında dediğim rakam; haziranda aldığımız veri. Bu rakam yıl sonu itibarıyla değişir. Çünkü orada neye bakıyoruz? Prim gün sayısına. Bazı milletvekillerince 'prime takılanlar' gibi bir şeyin oluşacağı söylendi. Prime takılanlar olmayacak. Neden olmayacak? Çünkü o günkü, 8 Eylül 1999 öncesi prim gün şartını değiştirmiyoruz; 5000 ve 5400.”
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, Star TV’nin sorularını yanıtladı. Emekliliğe hak kazanılacak olan tarihi açıklayan Bilgin, “EYT için net tarih 8 Eylül 1999. Yıpranma hakkı, doğum ve askerlik borçlanmaları olsa bile işe başlangıç tarihi geriye çekilemez. Bunlar ancak eksik prim gün sayısını tamamlamak üzere yapılır. Yani o eksik kalan prim gün sayısını telafi eder. Ama işe başlangıcı geri çekmez. Öyle bir şey yok.” dedi.
1999 ÖNCESINDE SSK'LI OLANLAR EYT'DEN YARARLANIR IMI?
8 Eylül 1999 ve öncesinde SSK, BAĞ- KUR veya Emekli Sandığı'ndan herhangi birinde sigortalı çalışmış olanların prim günü koşulları farklı. 1999 öncesinde SSK'lı kadınlar 5000 prim günü ve 20 yıl sigortalılık süresine tabi iken, Emekli Sandığı'ndakiler 7200 prim gününü tamamlamak zorunda. Yasa ile 1999 öncesindeki prim günü ve sigortalılık süresi koşulları ile emeklilik hakkı getirilirse, Emekli Sandığı'na tabi kadınlar 7200, erkekler 9000 günü tamamladıkları tarihte EYT'den yararlanır.
1999 YILINDAN SONRA SIGORTA GIRIŞLI OLANLAR NE ZAMAN EMEKLI OLUR?
- İlk sigortalı olduğu tarih 9 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 arası olanlar tamamlaması gereken sigortalılık süresi olmadan, 7000 gün prim ödemeleri ve 58 yaşını tamamları halinde emekli olmaya hak kazanırlar.
1 Mayıs 2008'den sonra işe başlayanlar ne zaman kaç yaşında, kaç prim günle emekli olur?
1 Mayıs 2008 ile 31 Aralık 2035 tarihleri arasında işe girenlerin emeklilik şartları da farklı olacak. Bu tarihler arasında işe girenlerin yerine getirmesi gereken ilk şart, prim ödeme gün sayısının 7200 olması. Bu şartı yerine getirenler sigortalılık süresine gerek olmadan 60 yaşında emekli olabilirler. Ancak bu tarihlerden sonra emeklilik yaşı de değişiyor. Şöyle ki:
1 Mayıs 2008 ile 31 Aralık 2035 arasında; 7200 prim ödeme süresini tamamlayanlar 60 yaşında emekliliğe hak kazanıyorlar.
1 Ocak 2036 ile 31 Aralık 2037 arasında; 7200 prim ödeme süresini tamamlayanlar 61 yaşında emekliliğe hak kazanıyorlar.
1 Ocak 2038 ile 31 Aralık 2039 arasında; 7200 prim ödeme süresini tamamlayanlar 62 yaşında emekliliğe hak kazanıyorlar.
1 Ocak 2040 ile 31 Aralık 2041 arasında; 7200 prim ödeme süresini tamamlayanlar 63 yaşında emekliliğe hak kazanıyorlar.
1 Ocak 2042 ile 31 Aralık 2043 arasında; 7200 prim ödeme süresini tamamlayanlar 64 yaşında emekliliğe hak kazanıyorlar.
1 Ocak 2044 ile 31 Aralık 2045 arasında; 7200 prim ödeme süresini tamamlayanlar 65 yaşında emekliliğe hak kazanıyorlar.
1 Ocak 2046 ile 31 Aralık 2047 arasında; 7200 prim ödeme süresini tamamlayanlar 65 yaşında emekliliğe hak kazanıyorlar.
1999 yılından önce sigorta girişi olanlar ne zaman emekli olacaklarını da merak ediyor. Alttaki linki tıklayarak kim ne zaman hangi tarihte emekli olacağını öğrenebililir.
