YENİ TORBA YASA İLE EMEKLİLİK REFORMU YAPILACAK
2023 Genel Seçimleri sonrası Çalışma ve Sosyal Güvenlik sisteminde hareketli günler yaşanıyor. Asgari ücrete Temmuz zammı ve ardından 1. torba yasa ile emekli ve memur zammı düzenlemeleri, 2023 Toplu Sözleşme Sürecinin tamamlanması sonrası sıra yeni emeklilik için yapılacak reform çalışmalarına geldi.
Ağustos ayı ile birlikte de milyonlarca kamu çalışanının 2024 ve 2025 yılları için sosyal ve mali haklarını belirleyecek toplu sözleşme görüşmelerinde süreç tamamlandı. 11 iş kolunda sosyal konusunda tam mutabat ile sözleşme imzalanırken toplu sözleşme zammı konusunda son kararı hakem heyeti verdi.
Buna göre 6 milyonu aşkın memur ve emeklisi ile 2,4 milyon sosyal destek ödemesi alan vatandaşı doğrudan ilgilendiren toplu sözleşme zammına göre; Enflasyon farkı hariç olmak üzere 2024 yılı Ocak dönemi için yüzde 15, Temmuz dönemi için yüzde 10, 2025 yılı Ocak dönemi için yüzde 6, Temmuz dönemi için yüzde 5 zam kararı alındı.
MECLİS YENİ EMEKLİLİK SİSTEMİ İÇİN MESAİ YAPACAK
Memur ve memur emeklilerini ilgilendiren toplu sözleşme görüşmelerinin sonuçlanması sonrası Meclis'in açılmasıyla birlikte yeni torba yasa gündeme gelecek. Bu torba yasanın içinde Aile ve Gençlik Bankasının kurulması ve emeklilik için reform düzenlemelerinin olması bekleniyor.
1. ADIM: SSK VE BAĞ-KUR PRİM EŞİTLENMESİ
Emeklilik reformu kapsamında atılacak ilk adımlardan biri Bağ-Kur'lular için olacak. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, küçük esnaf ve çiftçiler dahil 1 milyon Bağ-Kur'lunun prim şartını 9.000 günden 7.200 güne çekecek çalışmayı tamamlayacak.
Burada ilk olarak düzenlemenin kapsamı belirlenecek. Öncelikle küçük esnaf tespiti yapılacak. Bu kapsamda iş yerinde çalışan işçi sayısı ile basit usulde vergilendirme ve vergiden muaf esnaf olma gibi çeşitli alternatifler üzerinde değerlendirmeler sürüyor.
Ayrıca tarih kriteri de belirlenecek. Yapılacak düzenlemenin tüm süreleri kapsayıp kapsamayacağı belirlenecek. Geçtiğimiz Mart ayında yürürlüğe giren EYT yasası ile 8 Eylül 1999 ve öncesinde sigortalı olanlarda yaş şartı kaldırıldı.
EYT'lilerden Bağ-Kur'lu kadınlar 20 yılı (7.200 gün), erkekler ise 25 tam yılı (9.000 gün) tamamladığında emekli olabiliyor. Eğer yeni düzenleme tüm süreleri kapsarsa, Bağ-Kur reformu kapsamına giren EYT'li erkek sigortalıların da yaşlılık aylığına hak kazanma koşulu 7.200 güne inecek. Böylece kadın ve erkek sigortalılar eşitlenecek. 9.000 günü tamamlayamayan EYT'li erkek esnafa erken emeklilik yolu açılacak.
7.200 gün tamamlanır tamamlanmaz emekli olunabilecek. Ancak burada reformdan yararlanacak olanların kapsamının da bütün Bağ-Kurluları etkileyip etkilemeyeceği de önem kazanacak. Detaylar taslak çalışmanın kamuoyuna duyurulmasıyla ortaya çıkacak.
2. ADIM: EV KADINLARINA VE ANNELERE ERKEN EMEKLİLİK VE PRİM DESTEĞİ
Emeklilik sisteminde gerçekleşecek 2. reform ise ev kadınları ve anneler için olacak. Ev kadınlarının isteğe bağlı sigorta primlerinin 3'te 1'ini devletin karşılayacağı modelin de Meclis'e sunulacak torba yasa ile hayata geçirilmesi planlanıyor.
Burada öncelikle Başkan Recep Tayyip Erdoğan'ın açıkladığı Aile ve Gençlik Bankası'nın kurulması gerekiyor.
Bu gençler dahil tüm önemli sosyal desteklerin kaynağı olacak. Bu bankanın gelirleri de petrol ve doğalgaz rezervlerimizden gelecek.
İSTEĞE BAĞLI SİGORTADA PRİM DESTEĞİ GELECEK
Yapılacak düzenleme ile isteğe bağlı sigorta için SGK'ya başvuran kadınlara prim desteği verilecek. İsteğe bağlı sigorta ile emeklilik için her ay en az brüt asgari ücretin yüzde 32'si oranında prim yatırılıyor.
Yürürlükteki asgari ücrete göre aylık 4.292,52 lira olan bu ödemenin 1.430,84 lirasını devlet yatıracak. Yani ev kadınları aylık 4.292,52 lira yerine 2.861,68 lira prim ödeyerek emekli olabilecek.
Mevcut tutar üzerinden devlet ev kadınlarına yıllık 17.170 lira destek sağlamış olacak. Burada asgari ücret arttıkça prim desteği de yükselecek. Bu prim desteği her asgari ücretin artışıyla beraber yükselecek.
ANNELER İÇİN EMEKLİLİK YAŞ SINIRININ DÜŞMESİ BEKLENİYOR
Emeklilik reformu kapsamında bir düzenleme de 'yaş sınırı' için olacak. Taslak çalışmaya göre emeklilik yaşı annelerde çocuk sayısına göre esnetilecek. Milyonlarca kadın bu düzenlemenin detaylarını merak ederken, düzenlemenin Meclis'e sunulacak yeni torba yasada yer alması bekleniyor.
Burada, ağır işlerde uygulanan yıpranma payı sistemine benzer bir model konuşuluyor. Bu modelin hayata geçirilmesiyle;
Çocuk sayısına göre emeklilik yaşı geriye çekilebilecek
Annelere çocuk sayısına göre prim eklenip, yaş şartı esnetilebilecek
Annelerin uzaktan ve esnek çalışma modelleri ile bakıcı desteği gibi yenilikler de önümüzdeki dönemde gündeme gelecek
3. ADIM: MİLYONLARA ÇİFTE EMEKLİ MAAŞI İMKANI
Öte yandan Türkiye'de bir kaç yıldır gündemde yer alan ikinci emeklilik düzenlemesi Orta Vadeli Program'a (OVP) da girdi. İkinci basamak emeklilik olarak yer alan sistem tamamlayıcı emeklilik olarak (TES) olarak biliniyor. Otomatik Katılımlı BES, devreye alınacak ikinci emeklilik sistemi ile daha da geliştirilecek.
KAMU DIŞINDA BİR EMEKLİ MAAŞI İLE YAŞAM STANDARDI KORUNACAK
Dünyanın birçok gelişmiş ülkesinde yurt içi tasarrufları artırıcı hem de refah düzeyini artırıcı bir düzenleme olarak dikkat çeken TES'de temel amaç çalışanların emekli olduklarında gelirlerinin düşmemesi ve yaşam standartlarının değişmemesi. Bu sayede emeklilik döneminde kamudan sağlanan gelirin dışında bir maaş daha elde ediliyor.
2024 YILINDA YASALAŞACAK
Emeklilik sisteminde ilk adımların atılması sonrası TES sistemine sıraca gelecek. Burada 2024 yılı ile birlikte yasal düzenleme yapılması bekleniyor. Yasanın yürürlüğe girmesiyle gelişmiş ülkelerde uygulanan bu sistemle çalışmlar için yeni bir dönem başlamış olacak.
TES'de emeklilik yaşı da 56 olacak. Çalışanlar önce TES ile özel sektörden emekli olurken, ardından SGK ile kamudan emekli olacak. Böylece çifte emekli maaşı imkanı doğacak. Sistemin zorunlu olması bekleniyor. Ancak bu konuda kesin kararı Başkan Erdoğan verecek.
Yeni getirilecek TES, BES'i bir adım daha öteye taşıyacak. Çalışanlardan kesilen primlere işverenler de prim ekleyecek. Böylece biriken tutar daha da artacak ve işverenler sigorta primi öder gibi her ay çalışanın hesabına para aktaracak. Sistem zorunlu olursa hem çalışan hem de işveren için bağlayıcı olacak.
TES ŞARTLARI NASIL OLACAK?
Yeni emeklilik sistemiyle ilgili gündeme gelen bazı önemli başlıklar şöyle:
TES, işverenlerin de katkısını öngördüğü için kıdem tazminatı ile birleştirilebilecek.
Kurulacak kıdem tazminatı fonu veya benzeri bir yapı ile işverenler, çalışan işten ayrılırken değil her ay tazminata karşılık ödeme yapmış olacak.
TES'de biriken belli şartlar dışında kullanılamayacak. Örneğin;
Çalışan iş değiştirirse birikimini yeni yerine taşıyabilecek
Ev alma, evlilik, hastalık gibi bazı sebeplerle bu birikimler kullanabilecek
Çalışanın işyerinden kıdem tazminatını alamama sorunu kökten çözülecek
Çalışanlar istifa etse dahi bu hakkı korunak ve kıdem tazminatı devlet garantisinde olacak