17. yüzyılda yaşayan ve Mem u Zin adlı eseriyle bilinen Kürt edebiyatçı, şair, astronom ve İslam âlimi Ehmedê Xanî adına Van’da açılan Enstitü ‘Kürtçe Dil Bayramı’ dolayısıyla bir açıklama yaptı.
“15 MAYIS 2006 YILINDAN BU YANA KÜRT DİL BAYRAMI OLARAK KUTLANIYOR”
Enstitü adına açıklama yapan Mahmut Eşut, Kürt Dil Bayramına dikkat çekerek, “Öncelik itibarıyla Ehmedê Xani’nin anadilimiz için yaptıklarını bugün daha iyi anlamış durumda olduğumuzu söyleyebiliriz. Gerçekten de bir toplumu ayakta tutan, temeli sayılan dilin hayati önemde olduğunu belirtmemiz gerekir. 1932 yılında, ilk kez Latin alfabesi kullanılarak Celadet Bedirxan tarafından çıkarılan Hawar adlı Kürtçe derginin yayına başlama tarihi olan 15 Mayıs 2006 yılından bu yana Kürt Dil Bayramı olarak kutlanıyor. Bu yıl da birçok yerde Kürt dilinin yaşam ve pazar dili haline gelmesi için eylem ve etkinliklerle kutlanmaktadır. Kürt edebiyat tarihinde tartışmasız bir yeri olan Ehmedê Xanî eserlerini 300 küsur yıl önce Kürtçe yazmıştır” dedi.
“EHMEDÊ XANÎ’NİN ÖNE ÇIKAN EN TEMEL ÖZELLİĞİ KÜRTÇE’YE VERDİĞİ ÖNEMDİR”
Ehmedê Xanî’nin Kürtçe’ye verdiği değere değinen Eşut, “Ehmedê Xanî'nin yaşadığı dönemde de egemenlerin Kürtçe dili üzerindeki baskısının söz konusu olmasına rağmen, yine de Ehmedê Xanî'nin kendi dilinde, Kürtçe eserler üretmiştir. Ehmedê Xanî birçok dili bilmesine rağmen, o dönemin kullanılan dilleri yerine yazım çalışmalarında hep Kürtçeyi kullanmıştır. Ehmedê Xani revaçta olanların dilini bir tarafa bırakıp Kürtçe yazdığı zaman alışılagelmiş örf ve adetlerin dışında bir şey yaptığını çok iyi bilmekteydi. Çok yönlü olan Ehmedê Xanî’nin öne çıkan en temel özelliklerinin başında Kürtçe’ye verdiği önem, değer ve önceleyici mücadelesidir. Ehmedê Xani’yi Kürtçenin ilk savunucusu ve mücadelecisinin öncülerinden biri olarak tanımlayabiliriz. Ehmedê Xani Kürtçe yazmayı mecburiyetten değil gönüllü bir biçimde isteyerek seçmiştir. İktidardakilerin bütün tepkilerine rağmen farklı bir tutum sergilemiş ve kendi anadiline sahip çıkmıştır” ifadelerini kullandı.
“KÜRTÇE’YE SAHİP ÇIKMA KONUSUNDA NET BİR TAVIR GÖSTERMİŞTİR”
Eşut, Ehmedê Xanî’nin Kürtçe’ye net şekilde sahip çıktığını belirterek, “Ehmedê Xani yalnızca Kürt ulusal düşüncenin öncülerinden değil aynı zamanda bilinen ilk Kürtçe sözlüğün kurucusu, Kürtçe’yi geliştirme ve koruma mücadelesinin de öncüsüdür. Kürtçe yazma nedenlerini belirtmede ve Kürtçe konusundaki tutumuyla Kürtçe’ye sahip çıkma konusunda net bir tavra sahip olduğunu göstermektedir. Her ne kadar Kürtçe revaçta bir dil değilse de o, inci gibi tanımladığı Kürtçe diliyle yazmıştır. Her şeye rağmen Kürtçe’nin varlığını koruma ve sürdürme mücadelesinde, hiç kuşkusuz Ehmedê Xani’nin önemli bir rol oynadığının altını çizmek gerekmektedir. 300 küsur yıl önce bu bilinçle hareket eden Ehmedê Xani’nin büyüklüğü tartışmasızdır” diye aktardı.