Dijital ortamlarda geçirilen sürenin kontrolünün sağlanamaması, teknolojinin bilinçsizce ve aşırı kullanımından kaynaklı yaşanan olumsuz durumlar bağımlılık oluşturan davranışları ve psikolojik problemleri de beraberinde getirmektedir. Bu noktada bir farkındalık oluşturmak adına, bireysel bir tercih ya da bir etkinliğe dâhil olma şeklinde gerçekleştirilebilecek dijital detoks önem arz etmektedir. Detoks kavramı genel olarak “arınma” anlamına gelmektedir. Dijital detoks ise “hayatın içerisine sinmiş ve hayatı kuşatmış teknolojik anlamlardan ve teknolojik düzenden kaçıp uzaklaşmayı, böylece zihinsel rahatlamayı ifade etmektedir. Bu rahatlamanın kişisel anlam arayışına yardımcı olacağı ve bireyin kendini daha huzurlu hissedeceği ileri sürülmektedir.” Aile bağları, sokak bağları, arkadaşlık bağları; akıllı telefon, tablet, bilgisayar ve televizyonun dişlileri arasında parçalanmakta ve pamuk ipliğinden daha ince bir hale gelmektedir. ‘’Peki, bunun için ne yapmalıyız ve bunun önüne nasıl geçmeliyiz? Diye düşündük ve karşınıza Dijital Detoks ile çıktık.’’
Detoks kavramını daha da basite indirtecek olursak kısaca; zararlı toksinlerin vücuttan atılmasını ve vücudun arındırılmasını ifade eder. Dijital detoks ise aşırı teknoloji kullanımından kaynaklı, bireylerde oluşan zararlı etkilerden kurtulmak için teknolojiye ara vermeyi içermektedir. Aile bireyleri teknolojik aletleri bilinçsizce ve aşırıya kaçacak derecede kullanıyorlarsa dijital detoks bu esaretten kurtulmalarına yardımcı olabilir. Vaktimizi çalan dijital aletlerin kullanımına ara verilmesi ailelerin kaliteli zaman geçirmelerini ve kişisel gelişimleri için kendilerine zaman ayırmalarını da sağlar.
Salondan mutfağa, evden okula, evden işe, kapıdan sokaklara… Hayatımızın her noktasını zerreden küreye ne varsa neredeyse tamamının etrafını saran teknoloji çemberinden çıkmak ve teknolojinin aşırı kullanımının verdiği zararlardan arınmak için gerekli olan Dijital detoksun uygulanmasında ebeveynlere ve eğitimcilere büyük görevler düşmektedir. Ailelerin ve eğitimcilerin dijital detoksu uygulamaları için kullanabilecekleri bazı yöntemleri şöyle sıralayabiliriz:
* Dijital aletlerin aşırı kullanımının zararları üzerine konuşun. Ekran bağımlısı olma riskini ortadan kaldırmak ve ailece vakit geçirmek için ‘Dijital Detoks Programı’ başlatın. Ev içinde dijital detoks zamanı belirlerken, günlük yaşamda da teknoloji kullanımını azaltma alışkanlığı kazanmak için çaba gösterin. Teknolojinin faydalılığının ve zararlarının arasındaki dengeyi en doğru şekilde planlamayı gözden kaçırmayın.
* Okullardaki bilişim odaları gibi evin içinde dijital boş bir alan oluşturun. Odayı ‘dijital oda’ haline getirin ve evin geri kalan kısmında akıllı telefon, tablet v.s. kullanmayın. Bu oda dışında kimsenin telefon, tablet kullanmasına müsaade etmeyin ve mümkün oldukça vaktinizin çoğunu bu odanın dışında kalan alanlarda geçirin.
* Burada çocukların izleyeceği ilk nesne sizlerin olacağınızı unutmayın ve sizler aile bireyleri olarak evdeyken telefonu cebinizde her gittiğiniz odaya taşımak yerine, telefonu dijital alan olarak belirlediğiniz odada bırakın. Çocukları susturmak, terbiye etmek, başından savma aracı olarak telefonu en büyük yardımcınız olarak görmeyin. Mümkün olduğunca Teknolojik aletleri kullanmadığınız zamanlarda kapatın.
* Telefondan gelen bildirimler sizin dikkatinizi oraya çekecektir. Bu nedenle özellikle kapatma imkânınız olmadığı zamanlarda telefonunuzu kendinizden uzak bir yere koyun ve bildirimleri kapatın. Böylece gelen bildirimlere bakarak zaman kaybetmemiş olursunuz.
* Günümüzün kanayan yarası olan ve günümüzün büyük çoğunluğunu ayırdığımız Youtube, TikTok, Facebook ve İnstagram akıllı telefon kullanan bizlerin en büyük zaman sömürücüleridir. Bu nedenle bu uygulamaları kullanırken belli bir süre koyun ve o süreyi aşmamaya özen gösterin. Eğer bu hesaplar zamanınızın çoğunu alıyorsa profilinizi dondurun.
* Ev içinde kurmuş olduğunuz dijital odanın bir köşesini şarj istasyonu yapın. Telefon ve tabletleri sadece bu alanda şarj edin.
* Günümüzde birçok işlemlerimizi dijital ortamda gerçekleştirdiğimiz için dönütlerini de genelde elektronik postalarımız yoluyla alıyoruz. Elektronik postalarınızı, sosyal medya hesaplarınızdan gelen mesajlarınızı kontrol etmek için bir zaman belirleyin. Elektronik postalarınızı gün içinde sık sık kontrol etmek yerine belli zamanlar ayırın.
* Ev içerisinde Dijital Detoks uygulaması sırasında mobil cihazlardan müzik dinlemek yerine, radyo ya da müzik çalar gibi analog cihazlar kullanmaya özen gösterelim. Aynı şekilde Telefonunuzda saate bakma dürtüsüne ve alışkanlığına son vermek için kol saati kullanın ya da evin duvarına saat asın.
* Dijital Detoks süresince en büyük yardımcımız kitaplar olacaktır. Tablet ya da akıllı telefondan elektronik kitap okumak yerine kâğıt kitap okuyalım. Bunu ailenin tüm bireylerine yaymaya özen gösterelim.
* Sosyal medya hesabınıza girdiğinizde ya da video izlediğinizde kendinizi kaptırmamanız ve telefon başında uzun süre geçirmemeniz pek mümkün olmuyor. Telefonu ne kadar süre elinizde tutacağınızı belirleyin. 30 dakika sonraya alarm kurun ve telefon alarmı çalınca telefonunuzu bırakın. Ya da 30 dakika boyunca telefonu elime almayacağım deyin ve alarm kurun. Sonra bu süreleri bir saat, iki saat olarak arttırın.
* Evin bir köşesinde cazip bir şekilde duran Wi-Fi cihazını daha gözden uzak bir yere koymaya özen gösterin. Evde her akşam belli saatlerde Wi-Fi açın ve o saatten sonra sabaha kadar Wi-Fi yi kapalı tutun.
* Evin dışında yemeğe çıktığınızda ya da yürüyüş ve gezi sırasında telefonunuzu uçak moduna alın. Yaşadığınız anın tadını çıkarın ve yaptığınız aktiviteyi her detayıyla yaşayın. Sizle birlikte olan çocuklarınıza asıl hayatın tüm vücudunla içerisinde bulunduğun hayat olduğunu davranışınızla gösterin. Çocukların gezdiği, kirlendiği, düştüğü, hareket halinde olduğu canlı hayatın gerçekliklerini ona tattırın.
* Ne kadar çabalarsak çabalayalım çocukların da galip gelebileceği bir cephede olduğumuzu unutmayalım. Bu nedenle çocukların faydalı uygulama ve web sitelerden faydalanmalarını sağlayın. Mobil tabletinizden faydalı bir ana sayfa seçin. Kitap okuma sayfası olabilir. Bu yöntem çocukları arama motoru yerine her seferinde kitap tarama ve kitap okumaya teşvik edecektir. Cep telefonunuzdaki uygulamaları eğitici ve faydalı uygulamalarla sınırlandırın.
* Bilgisayar oyunlarını haftanın bir günü belli bir süre ile sınırlayın ve çocuklarınızın o günde gerçekten oynamalarını sağlayın.
* Dijital teknolojiyi bir şeyler oluşturmak için bir araç olarak kullanın. Bir video çekin, bir animasyon veya bir aile blogu oluşturun.
* Teknoloji kullanımında çocuklarınıza iyi örnek olun. Telefon ve tableti aşırı kullanan ebeveynler çocuklarını ihmal etmiş olurlar. Ailelerini örnek olan çocuklarda telefon ve tableti aşırı kullanmaya başlarlar.
* Teknolojiden uzak zamanlar belirleyin. Televizyon, telefon ve tabletin askıya alındığı bu zaman dilimlerinde ailece oyunlar oynayın, sohbet edin ve aile içi iletişim kanallarını açık tutun.
…
ERCÜMENT ZÜNGÜR
