Doğu Anadolu Bölgesi’nin en önemli kenti olan Van son yıllarda işsizlik, yoksulluk, altyapı eksiklikleri ve ulaşım sorunları gibi kronik problemlerle mücadele ederken kentin uzun yıllardır çözüm bekleyen sorunları yeniden gündem oldu. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın bugün gerçekleştireceği Van ziyareti öncesinde, kentin beklentileri alışıldığı üzere bir kez daha gündeme taşındı. Birçok kuruluş, STK ve isim kentin sorunlarını sıralayan açıklamalar ve mesajlar paylaşırken Van Ticaret ve Sanayi Odası (Van TSO), kentin temel ihtiyaçlarını ve çözüm önerilerini içeren 11 maddelik bir rapor hazırlayarak kurumsal bir talep oluşturdu. Cumhurbaşkanı Erdoğan’a sunulmak üzere kamuoyuyla paylaşılan raporda, Van’da yaşanan işsizlik ve yoksulluk, 15 yıldır tamamlanmayan Van Çevre Yolu, Van-Şırnak Karayolu’nun tamamlanması, Kuskunkıran Tüneli’nde ikinci tüp geçidin yapılması, kentin imar ve yapılaşma sorunlarının çözülmesi, uçak seferlerinin artırılması gibi ekonomik ve altyapısal sorunlara çözüm çağrısında bulunuldu.
İŞTE VAN TSO’NUN VAN ADINA HAZIRLADIĞI O RAPORUN DETAYLARI
Raporda Van’ın en büyük problemlerinden biri olan işsizlik sorununa dikkat çekildi. Van’ın kişi başına gelirde son sırada olduğunun vurgulandığı raporda, “Ülkemizin genç nüfusu ortalaması son TÜİK verilerine göre 33.5’dir. Van ilinde bu oran 22’dir ve ilk 7 il içerisinde yer almaktayız. Bu durum iktisadi anlamda önem arz ederken, Van ili sahip olduğu potansiyeli ile gelişmiş kentler arasında yer alması gerekirken kişi başı gelirde; 54 bin 272 TL ile 81. sırada yer almaktadır. Kocaeli ise 302 bin 772 TL ile birinci sıradadır. “OECD az gelişmiş bölge ile çok gelişmiş bölge arasındaki kabul edilebilir farkın yüzde 30 olmasının normal olduğu belirtilmektedir. Ancak bizim Kocaeli ile aramızdaki fark 6 kattır.” 2023-2025 ve Eylül ayında açıklanan 2025-2027 orta vadeli programın iş ve yatırım ortamı başlığında yer alan perspektifin yerel ve bölgesel olarak ele alınması ve bölgesel yeteneklerin incelenerek yeni bir politik bakışın geliştirilmesi; finansal destek mekanizmalarının titizlikle devreye konulması gerekmektedir” ifadeleri kullanıldı.
VAN’DA ‘İRAN-TÜRKİYE ORTAK ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ’ KURULMASI TALEBİ!
Yatırım teşviklerinin ve üretim alanlarının genişletilmesi gerektiğinin dile getirildiği raporda, “Hayvancılık, turizm, yenilenebilir enerji, tekstil başta olmak üzere üretim alanlarının genişletilmesi, çağrı merkezlerinin istihdam rakamlarının artırılması yönünde motive edilmesi, dış ticarete bağlantılı olarak lojistik merkezin önemi, ayrıca sınır kenti olmamızdan kaynaklı İran-Türkiye Ortak Organize Sanayi Bölgesi kurulması kent ekonomisi ve istihdamına katkı sunacaktır. İstisnalar, vergi muafiyetleri, pirim desteği, yatırım yeri tahsisi ve istihdam süreçlerinin desteklenmesi çok kıymetli bir durumdur. Bu bakış açısının daha kullanılabilir bir programla bölgesel bazda yeniden ele alınması gerekmektedir. Bununla birlikte; mutlak suretle devletimizin bölgemize yatırımcı yönlendirmesi elzemdir” denildi.
VAN’IN REKABET EDEBİLME GÜCÜ DÜŞTÜ!
Van’ın rekabet edebilme gücünün düştüğünün belirtildiği raporda şunlara yer verildi: “Sanayisi gelişmemiş ve hizmetler sektöründe varlık yürüten doğu kentlerindeki tüccar ve tacirin finansmana ihtiyacı vardır. Bu anlamda bir pozitif ayrımcılık talep etmekteyiz. Örneğin Van ili yüzde 63’lük hizmet sektörü faaliyetleri çerçevesinde şekillenmiş, sanayileşme arzusuna karşın güncel girişimlerinde bu minvalde devam ettiği bir ekonomiye sahiptir. Şehrimiz ve benzer kentlerin son süreçte rekabet edebilme gücü zayıflamış ve sanayi kentlerine oranla daha mutsuz kentler arasında yer aldıkları görülmektedir.”
KOBİ’LER İÇİN FİNANSMANA ERİŞİMİN KOLAYLAŞTIRILMASI TALEBİ
Raporda, KOBİ’lerin krediye erişimde yaşadığı sıkıntılara vurgu yapılarak, “KOBİ’lerin krediye ulaşımı hayatidir. Finansmana erişimde finans kuruluşları tarafından talep edilen ipotekler düşük ekspertiz değerlendirmeleriyle karşı karşıya kalınmaktadır. Bununla beraber birçok banka, bölge dışında teminat talep etmektedir. Kalkınma ajanslarının kurumsal kapasitesi ve bölgelerini tanıyan, değerlendiren bir boyuta ulaşmış olmaları nedeniyle ekspertiz değerlendirmelerinde yetkilendirilmesi önem arz etmektedir. Öz sermayesi düşük olan İlimiz ve bölgemizde kredi kullanımının kolaylaştırılması ticaretimizin büyümesine ve gelişmesine olanak sağlayacaktır” diye aktarıldı.
VAN ÇEVRE YOLU 15 YILDIR TAMAMLANMAYI BEKLİYOR!
Raporda, Van’da 15 yıldır tamamlanmayı bekleyen Çevre Yolu’na da yer verildi. Raporda, Çevre Yolu’nun yapım sürecindeki gecikmelerin çözülerek bağlantı yollarının tamamlanması talep edilerek, “Bölgenin yöneten ve yönlendiren kenti konumunda bulunan ilimizin gelişmesi ve kalkınmasında önem arz eden çevre yolunun; İmar Kanunu’nun 18. Madde Uygulamasıyla açılması ve burada yapılan uygulamaların iptal edilmesi süreci gecikmesinde en önemli etken olmuştur. Talebimiz; İmar Kanunu’nun 18. Madde Uygulamalarının ivedilikle çözülmesi, kalan yapım işleriyle ilgili varsa ihalelerin yapılarak tamamlanması, bağlantı yollarının tamamlanması ve çevresinin imara açılması yönündedir” denildi.
“VAN’DA UÇAK SEFER SAYILARININ ARTIRILMASI GEREKİYOR”
Raporda, Van’ın artan yolcu trafiğine rağmen yetersiz kalan uçak seferlerine de dikkat çekildi. Özellikle İstanbul ve Ankara seferlerinde yaşanan sıkıntılara değinilen raporda, “1 milyon 127 bin 612 nüfusuyla en kalabalık 19’uncu şehri olan ilimiz, ülkenin en doğusunda yer alan ve uzaklık nedeniyle ulaşımda genellikle havayolunun tercih edildiği bir kenttir. Her yıl artan yolcu sayısı şehrimizin potansiyelini ortaya koyarken günlük 7 ile 10 arasında değişen uçak seferi, kentin ihtiyacına karşılık verememektedir. Başta İstanbul ve Ankara uçuşları olmak üzere halkımızın uçak seferleri konusunda yaşadığı soruna ivedilikle çözüm bulunmalı ve Türk Hava Yolları başta olmak üzere diğer özel havayolu şirketleri sefer sayılarını artırmalıdır. Havayolu bağlantı ve hizmetlerinin geliştirilmesi özellikle; Ferit Melen Havaalanı’nın yolcu ve yük kapasitesinin artırılması, Van ilinin doğrudan uçuş seferlerinin artırılması, havalimanının teknik altyapı eksikliklerinin giderilmesi ayrıca önem arz etmektedir” şeklinde ifade edildi.
VAN TSO’DAN VAN-ŞIRNAK KARAYOLU’NUN TAMAMLANMASI TALEBİ!
Raporda, 370 kilometrelik mevcut güzergâhın 200 kilometreye düşürülmesiyle ulaşımın kolaylaşacağı ve bölge ekonomisine büyük katkı sağlanacağı belirtilerek, “Şırnak ile ilimiz arasında 370 kilometrelik karayolunu, 200 kilometreye düşürecek olan Van-Şırnak Karayolu Projesi ile birlikte bölge ulaşım sorununu büyük ölçüde aşacaktır. Bu yol; Şırnak'ı, Van'a, Pervari'ye, Siirt'e, Çatak'a, İran'a Irak'a birleştiren en önemli ticaret yolu olacaktır. Bu çerçevede; Van-Şırnak Karayolu’nun ivedi şekilde tamamlanması önem arz etmektedir. Çalışmanın tamamlanması ile birlikte özellikle dış ticarette kullanılacak yol güzergahı, bölge kentlerine önemli iktisadi katkılar sağlayacaktır” denildi.
“KUSKUNKIRAN TÜNELİ’NDE İKİNCİ TÜP GEÇİDİNİN YAPILMASI GEREKİYOR”
Raporda, Kuskunkıran Tüneli’nin tek yönlü kullanımının kazalara yol açtığına dikkat çekilerek, ikinci tüpün bir an önce tamamlanması gerektiği ifade edilerek şu ifadelere yer verildi: “Bitlis-Van kara yolu üzerinde zatı-ı alinizin Başbakanlık döneminde (2004) temeli atılan Kuskunkıran Tüneli’nin ilk tüp geçidi 2012 yılında hizmete açılmıştır. 2 bin 176 metre uzunluğundaki Kuskunkıran Tüneli'nin Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgeleri’nin ulaşım bağlantısı açısından çok önemli bir kazanımdır. Aynı zamanda yük taşımacılığını karayolu ağları üzerinden gerçekleştirenler açısından da önemli bir güzergâhtır. Ancak gidiş ve geliş yönünün aynı tüp geçiş üzerinde olması kazalara sebebiyet vermektedir. İkinci tüp geçişin yapılması bu projenin daha kullanılabilir hale gelmesini sağlayacaktır.”
VAN’IN İMAR VE YAPILAŞMA SORUNLARINA ÇÖZÜM ÇAĞRISI
Kentin imar ve yapılaşma sorunlarının çözülmesi gerektiğinin ifade edildiği raporda, “Kalecik, Şemsibey, Abdurrahman Gazi, Şabaniye, Cevdetpaşa Mahallelerinde 10 ayrı 1/5000 ölçekli uygulama imar planları ile 1/1000 ölçekli uygulama imar planlarının tamamlanması ve uygulamaların hayata geçmesi gerekmektedir. Kentin imar plan yapma yetkisinin Mekânsal Planlama Genel Müdürlüğü’nden alınarak işin asıl muhatabı olan yerel yönetimlere devredilmesi önem arz etmektedir. Ticari kümelenmeler açısından hazine tahsislerinin yapılması. Organize yenilenebilir enerji bölgelerinin oluşturulması. Sahil Yolunun kesintisiz olarak tamamlanması. Van Gölü kıyı planlarının ivedilikle Bakanlık eliyle tamamlanması” ifadeleri kullanıldı.
RAPORDA KESİNTİSİZ DEMİRYOLU HATTININ ÖNEMİ VURGULANDI
İran ve diğer şehirlerle ticareti geliştirecek kesintisiz bir demiryolu hattının, bölgenin turizm ve taşımacılıkta ihtiyaç duyduğu kritik bir proje olduğu ifade edilerek, “Son zamanlarda, İran ile turizm konusunda önemli bir ticari iş birliği yakaladık. Bu noktada kesintisiz demiryolu ağı önemli bir yer tutmaktadır. Mevcut sistem maddi ve zamansal kayba neden olmaktadır. Batı'dan Van'a ürün getirmek isteyen bir firma ürününü vagonlara bindirmektedir. Tatvan'a geldikten sonra önüne 2 seçenek çıkıyor; ya vagonları feribota bindirip karşıya geçecek, ya da yükü vagonlardan indirip karayolu ile karşıya geçecek.”
“KESİNTİSİZ VAN GÖLÜ DEMİRYOLU HATTI’NIN HAYAT GEÇİRİLMESİ VAN TURİZMİNE KATKI SAĞLAYACAK!”
“Maliyet hesapları dikkate alındığında firmalar çoğu zaman karayolunu tercih ediyor. Ürünlerin birkaç kez yükleme-boşaltma maruz kalması zaman kaybının yanı sıra, ürüne de zarar vermektedir. Bunun yanı sıra tüm dünya ülkeleri raylı ulaşımı daha fazla kullanırken, ülkemizde bu oran düşük seviyelerde seyretmektedir. Özellikle turizm amaçlı tren yolunu kullanan turist sayısı oldukça fazladır. Bunun en canlı örneğini Doğu Ekspresi aracılığı ile bölgemizde yer alan Kars ilinde görmekteyiz. Kesintisiz Van Gölü Demiryolu Hattı’nın hayata geçirilmesi yukarıda bahsedilen ticari faaliyetlerin yanı sıra ilimiz ve bölgemiz turizmine de etki edecektir” ifadeleri kullanıldı.
RAPORDA İRAN KONSOLOSLUĞU’NUN VAN’DA AÇILMASI TALEBİ DE YER ALDI
İranlı turistler ve tüccarların işlemlerini kolaylaştırmak adına, Van’da bir İran konsolosluğu açılmasının önemli olduğunun belirtildiği raporda şu ifadelere yer verildi: “300 kilometre kara sınırı olan, yaklaşık 700’ü aşkın İranlı tüccarın faaliyet yürüttüğü, 300’ü aşkın İranlı öğrencinin eğitim gördüğü, yılda en az 700 bin İranlı vatandaşın konakladığı Van ilinde konsolosluk hizmeti verilmesi gerekmektedir. 80 kilometrelik mesafede ülke değiştiren insanlar herhangi bir belge için 400 kilometreyi aşkın bir uzaklıkta olan Erzurum’a gitmek zorunda kalmaktadır. Turizm ve dış ticaret potansiyelimiz ile komşuluk ilişkilerimiz göz önüne alınarak konsolosluk hizmetinin Van’da verilmesi hususu önemlidir.”
GELİNCİK VE ÇİLLİ SINIR KAPILARININ AÇILMASI TALEBİ!
İran ile sınır ticaretini geliştirmek için Gelincik ve Çilli sınır kapılarının açılmasının gerekli olduğunun vurgulandığı raporda, “Sınır kenti olan İlimizde Kapıköy Gümrük Kapısı’nın yanı sıra, Başkale İlçesinde Gelincik Sınır Kapısı ve Çaldıran İlçesinde Çilli Sınır Kapısı bulunmaktadır. Her iki sınır kapısına da ulaşım konusunda herhangi bir sorun bulunmamaktadır. İran ile olan ticaretimizin gelişmesi adına her iki sınır kapısının açılması ve burada Serbest Ticaret Merkezi (STM) kurulması gerekmektedir.”
“SINIR TİCARETİ İLE BİRLİKTE BÖLGE İNSANINA DAHA UCUZ MAL SAĞLANACAK”
“Bu gelişmeyle birlikte; sınır ticareti ile bölge halkının ihtiyaçları mahallinde temin ve tedarik edilebilecek ve bölge ekonomisine canlılık gelecektir. Sınır ticareti ile birlikte bölge insanına daha ucuz mal sağlanacaktır. Sınır ticareti ile kaçakçılık asgari düzeye çekilecektir. Sınır ticaretinin başlaması bölgeye önemli bir istihdam kapısı olacaktır. Bu şekilde bölge halkının refah düzeyi yükselecektir. Sınır ticaretinin en önemli ekonomik katkılarından biri de insanlarda girişimcilik ruhunun gelişmesi ve insanların ticari faaliyetlerde bulunarak bölgesine katkıda sağlaması olacaktır. Sınır ticareti bölge ekonomisi ile birlikte ülke ekonomisine de katkıda bulunacaktır” denildi.
ÜZÜMLÜ SINIR KAPISI İÇİN MODERNİZASYON TALEBİ
Raporda, Irak ile ticaretin artırılması ve Kalkınma Yolu Projesi’ne entegre edilmesi için Üzümlü Sınır Kapısı’nın modernize edilmesi gerektiği ifade edilerek, “Gündeme getirmiş olduğunuz Kalkınma Yolu Projesi, kentimiz ve bölgemizin ihtiyaç duyduğu ve heyecanla takip ettiği bir çalışmadır. Bu çerçevede, Irak-Kürdistan Bölgesi ile son dönemlerde ticari ve sosyolojik anlamda ilişkilerimiz gelişmekte ve bu durum bölgesel kalkınma açısından bir umut ışığı taşımaktadır. Kentimizden Irak’a en yakın giriş-çıkış kapısı durumunda olan Üzümlü ve Serzêr Sınır Kapıları’nın modernize edilmesi en büyük beklentiler arasında yer almaktadır. Ayrıca Hakkâri Derecik Umurlu Sınır Kapısı’nın uluslararası ticaret açısından öneminin dikkate alınması; başta ihracat olmak üzere tüm ticari faaliyetlere artı değer katacaktır” denildi.
