Kitap okumak, bireysel olarak kendiliğinden kazanılan bir alışkanlık değildir. Kitap okuma kültürü; yaşa uygun kitap seçiminden okuduğun kitapların yorumlanabilmesine ve yazarı hakkında fikir edinmeye kadar detaylı bir konudur. Çocuğun ailesinde entelektüel bir ebeveyn var ise bu durum bir sorun olmaktan çıkar ve çocuk, okuma kültürünün içine doğar. Peki, evde uygun ortam yok ise çocuğa okuma kültürü nasıl kazandırılır? Kitap okuma kültürünü oluşturmuş, gerçek okul kütüphanesi olan ve uzman kütüphanecinin görev aldığı, ana sınıfından itibaren kütüphane çalışmalarının programa alındığı, yazarların periyodik olarak davet edildiği, söyleşilerin yapıldığı ve en önemlisi de kütüphanelerinde her ay kendi kitaplarını düzenleyerek kitap tasarlayan bir okulda her bir öğrenci kitap okuma kültürü kazanabilir.
Araştırmalar, bir çocuğun okuduğu kitap oranı ile zekâ gelişiminin doğru orantıda olduğunu göstermekte. Çocuğun vizyonu, anlama ve problem çözme becerisi, sınav başarısı, kendini ifade etme becerisi tamamen ''okuma kültürü'' ile doğru orantılıdır. Kitap okuma kültürü edinmek, çok kitap okumak anlamına gelmediği gibi, ne okunduğu ile de ilgilidir. Okullarda bu çalışma, kütüphane biriminde profesyonellerce yapılamaz ve ders programına konulamaz ise; bazı çocuklarda tesadüfen okuma alışkanlığı gelişebilir ama sürdürülebilir olarak entelektüel kitap okuma kültürü gelişemez. Özellikle; dilekçe, makale, öykü, anı, şiir yazma becerisi hiç bir şekilde oluşmaz. Öte yandan, kitap okumanın dış dünya hakkında bilgi edinmesine de aracı olduğunu belirten Türkçe Öğretmeni Ercan Çimen, ebeveynlere çocuklarına kitap okuma kültürü kazanmaları için önerilerde bulundu.
“İlk ve en etkili yöntem doğumdan itibaren çocuğa kitap okumak”
Çocuklara kitap okumayı sevdirmek için ilk ve en etkili yöntemin doğumdan itibaren ona bol bol kitap okumak olduğunu söyleyen Türkçe Öğretmeni Ercan Çimen, “Bebeklik döneminden itibaren bol resimli, az ve basit cümleli, çocuğun ayına ve yaşına uygun kitaplar seçilmeli. Kitabın dili ve görselleri şiddet, cinsiyetçi yaklaşım, yanlış Türkçe, dogmatik bilgi, siyasi semboller, argo kelime ve söylemleri içermemeli. Kitabın resimleri sanatsal açıdan estetik olmalı ve kitabın çizeri hakkında bilgi edinilmeli. Yazarı ve içeriği dikkatlice incelenmeli ya da bu konuda bilimsel yaklaşabilen güvenilen bir uzmandan yardım alınmalıdır. Unutulmamalıdır ki, kitapta geçen her bir ayrıntı çocuğun kişilik gelişimini etkilemektedir. Yaşından dolayı onun anlayamayacağı, duygusal dünyasını bozarak korkuya neden olacağını düşündüğümüz içerik ve görsellerden kaçınılmalı. Ancak araştırmalar; bebeklik çağındaki çocukların resimleri görmeseler bile okunan kitaba maruz kalmalarının beynin parietal, temporal, oksipital bağlantı korteksi adlı beyindeki görsel bağlantıları işleyen kısmını aktif hale getirdiğini göstermiştir. Bu bölüm, kendi kendine kitap okuyan çocuklarda da aynı şekilde aktiftir. Küçük çocuklara kitap okurken canlandırmalar yapıp sesler çıkararak taklit yapmak, dikkatlerini daha fazla çekecektir. Bu da küçük yaşlardan itibaren okumanın eğlenceli bir aktivite olduğu algısını güçlendirecektir. Küçük yaşlardan itibaren kitap dinleyen ve bundan keyif alan çocuk, ileriki yaşlarında da okuma eylemine daha yatkın ve istekli olacaktır.” diye konuştu.
Ercan Çimen, çocuklara okuma alışkanlığı kazandırmanın 5 püf noktasını ise şöyle sıraladı:
• Rol model olun
Doğumdan itibaren çocuğa kitap okumaktan sonra en etkili yöntemlerden biri de çocuğa her konuda olduğu gibi kitap okuma konusunda da rol model olmak... Çocuklar gelişimlerinin doğası gereği ebeveynlerini taklit etme ve rol model alma eğilimindedirler. İyi ve kötü ayrımı yapmaksızın çevrelerindeki büyüklerinin, özellikle ebeveynlerinin, davranış şekillerini benimserler ve uygularlar. Bu yüzden siz ne kadar çok kitap okur ve yazarsanız ve bundan keyif alırsanız çocuğunuz da o kadar çok bu aktiviteyi yapmayı benimseyecektir.
• İlgi alanlarını keşfedin ve buna yönelik kitaplar tercih edin
Çocuklar çizgi roman, hikâye ve roman gibi farklı türdeki kitaplara ilgi duyabilir. Bu nedenle, çocuğunuza kitap seçerken sizin daha önce okuyarak onayladığınız kitaplar içinden, mutlaka çocuğun fikrini de alarak ve onun dikkatini çekecek tarzdaki kitapları tercih etmelisiniz. Çocuğun kitaba başlamasını teşvik etmek için ise kitabı sesli okuyabilir veya ona kitapla ilgili ufak sorular sorabilirsiniz. Bu sayede çocuklar kitaptaki karakterleri yorumlayabilir ve hayal güçleriyle olayları zihinlerinde canlandırabilir. Çocuğunuzla birlikte kendi kitabınızı hazırlayabilirsiniz. Kitabınıza yeni bir kapak tasarımı yapabilir, hikâye içeriği oluşturabilir, kitaptaki karakterleri resimleyebilir hatta kitap ayraçları hazırlayabilirsiniz. Bu arada kitabınıza başka bir kaynaktan alıntı ve atıf yaptıysanız son sayfasında belirtmeyi de unutmamalısınız!
• Kitapları ulaşabileceği yerlere koyun
Evde, kütüphanenizde çocuk için mutlaka bir alan açmalı ve çocuğun okuduğu kitapları orada biriktirmesi sağlanmalıdır. Evin diğer bölümlerine de okunması için dergiler yerleştirilip her alanda okuyabileceğinin mesajı verilmelidir. Günlük bir gazeteye, hem çocuklar hem de yetişkinler için basılan dergilere abone olmak, kitap kulüplerine üye olmak, kütüphaneden düzenli olarak kitap ödünç almak, akrabalarla kitap değiş tokuş yapmak çok önemli ve bunların dışında boş kaldığınızda okumak için çantanızda taşıdığınız kendi kitabınızın yanında çocuğunuz için de kitap taşımayı unutmamalısınız. Hediyeleşirken kitap tercih etmeniz okuma kültürü yaratmak için önemli bir rol oynayacaktır.
• Okuma köşesi oluşturun
Odasında ya da evin başka bir odasında, okumaya ayrılmış bir bölüm yaratın. Fazladan birkaç yastık ya da birkaç küçük oyuncak ile bu köşenin sıcak ve sevimli görünmesini sağlayın. Vakit geçirmeyi keyif aldığı bir alanda kitap okumak da onu mutlu eden bir aktivite haline gelecektir.
• Kitapla interneti birleştirin
Okuduğu bir kitap, içindeki konu başlığı ya da yazar çok ilgisini çektiyse daha fazlasını aramak için birlikte internette, Google’da, Youtube’da yapılmış yorumları okuyabilirsiniz, üstünde tartışabilirsiniz. Yazarın diğer kitaplarını araştırabilirsiniz. Hatta varsa imza gününe birlikte gitmeye onu teşvik edin. Ayrıca sesli kitap uygulamaları, metin üzerinde düşünerek okumayı geliştirmediği için erken yaşta tercih edilmemelidir.
