Bu makalemizde sizlere ceza avukatı kimdir, ceza yargılamasının çeşitli safhalarında ceza avukatının rolü nedir, zorunlu müdafi kimdir gibi soruların cevaplarını vermeye çalışacağız. Avukat gerek Uluslararası hukukta gerekse de iç hukukumuzda adil yargılamanın temel unsurlarından savunma makamını temsil eder. Devlet ve birey arasında güç dengesini sağlar bireyin haklarının her türlü insan hakları ihlallerine karşı devlete ve suçu işleyen bireye karşı korur. Ceza avukatı bireyin adil bir şekilde yargılanmasını masum ise beraat ettirilmesini, suç işlemiş olsa bile adil bir yargılanma çerçevesinde yargılanmasını sağlar. Avukat Hukuk Devletinin temel yapıtaşlarından biridir. Vatandaşın hak ve hukukunu en iyi şekilde, yargılamanın usul ve esas yönünden hukuka uygun bir şekilde seyrini sağlar. Avukat yargılamanın üçlü saç ayağından biridir. Savunmayı temsil eden avukatlar ceza yargılamasında da ya şüpheli veya sanığı savunur veya tam tersi müşteki, mağdur ya da suçtan zarar görenin vekili olarak haklarını korurlar. Konunun daha iyi anlaşılması için belirli başlıklar altında ele almaya çalıştık. Başlayalım:
Öncelikle konuyla ilgili sorularınızı yazının altında yer alan yorum bölümünden paylaşmayı veya iletişim sayfamız aracılığı ile bizlere iletmeyi unutmayınız. Yazımızda eksik kalan noktaları böylece sizlerin sorularıyla tamamlamamıza yardımcı olmuş olacaksınız. Teşekkür ederiz.
1 Ceza Avukatı Şeklinde Bir Resmi Uzmanlık Var Mı?
2 Kimdir?
3 Zorunlu Müdafi Nedir?
4 Kollukta Önemi
5 Soruşturmada Önemi
6 Kovuşturmada Önemi
7 Temyizde Önemi
8 Ceza Avukatı Ücretleri Hakkında
Ceza Avukatı şeklinde bir Resmi İhtisas var mı?
Hayır. Henüz avukatlar resmi olarak ihtisas ünvanı alamamaktadırlar. Yeni avukatlık kanunu tasarılarında avukatların örneğin boşanma avukatı, veri avukatı, ceza avukatı gibi ihtisas ünvanı kullanabilmelerinin resmileştirilmesi için çalışmalar mevcuttur ancak mevcut yasal düzenlememizde avukatlık bu şekilde ihtisas alanlarına ayrılmaz.
Peki neden bazı avukatlar kendilerini ceza avukatı, bilişim avukatı gibi ünvanlarla tanıtmaktadırlar? Bu tamamen avukatın bilgi ve tecrübesiyle alakalıdır. Müvekkil portföyü ve mesleki geçmişi gereği daha çok ceza yargılamalarında çalışmış ve bu alanda bilgi ve tecrübe biriktirmiş avukat kendisini ceza avukatı olarak tanıtmakta ve bu şekilde tanınabilmektedir. Bu da doğal bir süreçtir aslında. Yeni kanun çalışmaları bu noktada var olanı yasal ve resmi bir zemine kavuşturma gayretidir ve haklı bir çabadır.
Ceza avukatı kimdir?
Yukarıda da değindiğimiz gibi ceza avukatı daha çok (veya tamamıyla) ceza yargılamalarında görev alan, bu alanda bilgi ve tecrübe biriktirmiş avukattır. Ceza hukuku alanında yüksek lisans veya doktora yapmış olmak da bir ceza avukatı için artıdır. Ceza hukuku alanında akademik kariyer yapmış olması, bu alanda çeşitli makaleler kaleme almış olması, makalelerinin akademik dergilerde yayınlanmış olması bu alandaki bilgisini, daha önce ceza yargılamalarında temsil ettiği müvekkil sayısı, elde ettiği hukuki başarılar da tecrübesini ortaya koyar.
Ceza avukatı müvekkillerini ceza yargılamasının tüm aşamalarında temsil eder. Bu aşamalar arama, el koyma, gözaltı ve kolluk ifadesi ile başlar, soruşturma aşamasında savcılık ifadesi, adli kontrole veya tutuklamaya sevk, hakimlik sorgulaması, ceza yargılaması ile devam eder, temyiz aşaması sonrasında hükmün kesinleşmesi ile son bulur. Tüm bu aşamalarda ceza avukatı müvekkilini yargı mercileri önünde temsil etmenin yanında, müvekkilini de sürekli hukuki olarak bilgilendirmektedir.
Ceza yargılamasında suç şüphesi altında olan fail soruşturma aşamasında şüpheli, kovuşturma yani mahkeme aşamasında sanık olarak adlandırılır. Sanık adına vekaleten görev alan avukata ise şüpheli müdafi veya sanık müdafi denir. Eğer avukat karşı tarafı yani müştekiyi, mağduru ya da suçtan zarar göreni temsil ediyorsa müdafi değil vekil olarak adlandırılır. (Örneğin müşteki vekili gibi.)
Zorunlu Müdafi Nedir?
Ceza yargılamasında eğer atılı suç için öngörülen cezanın alt sınırı 5 yılın üzerindeyse şüpheli veya sanığın mutlaka bir avukat tarafından temsil edilmesi gerekir. Eğer şüpheli/sanık kendisi bir avukat tutamıyorsa baronun bu kişiye avukat görevlendirme mecburiyeti bulunmaktadır. Yargı makamları da avukat olmadan soruşturma işlemlerini devam ettiremezler. Örneğin avukat olmadan şüphelinin ifadesini alamazlar.
Atılı suç ne kadar ağır olursa olsun masumiyet ilkesi gereği suçu sabit olmadıkça herkes masumdur. Suç üstü dahi olsa bu ilke değişmez, adil yargılanma ilkesi gereği herkesin bir avukat ile kendisini temsil etme ve savunma hakkı bulunmaktadır. Kaldı ki bir suç işlediği sabit olsa dahi alacağı ceza suçun niteliği ve hangi şartlar altında işlendiğine göre değişiklik arz edecektir. Örneğin kasten adam öldüren ile, haksız tahrik altında adam öldürenin cezası bir değildir. Ceza avukatının önemi bu noktada ortaya çıkar, müvekkilinin lehine olan kanun maddelerin tatbikini sağlayarak aslında hak ettiğinden daha fazla ceza almasını önler veya suçsuzsa beraat etmesini sağlar.
Bu nedenle alt sınırı 5 yılın üzerinde olan suçlar bakımından mutlaka herkes bir avukat tarafından temsil edilmelidir. Bu soruşturma aşamasında savcı tarafından ifade alınırken de geçerlidir, yargılama aşamasında duruşmada temsil edilirken de aynı şekilde geçerlidir. Eğer hazırda şüphelinin avukatı yoksa savcı ifadeyi almadan önce avukatın gelmesini ve ifadeye eşlik etmesini beklemek mecburiyetindedir. Aksi halde avukatın bulunmadığı ortamda alınan şüpheli aleyhine her türlü karar üst merci tarafından iptal edilir.
Ceza Avukatının Kollukta Önemi
Suç işlendikten sonra kolluk şüpheliyi yargı önüne çıkartmak için çalışmaya başlar. Bu noktada yasanın verdiği yetki ve yargı makamlarından aldığı kararlar ile çeşitli koruma tedbirlerini uygular. Bunlar arama, el koyma, gözaltı, kolluk ifadesi gibi işlemlerdir. Bunların şartları kanunlarda ve yönetmeliklerde ayrıntılarıyla düzenlenmiştir. Ceza avukatının bu noktadaki görevi tüm bu kolluk sürecinin kanun ve yönetmelikle uygun bir şekilde gerçekleşip gerçekleşmediğini gözlemlemektir. Arama, el koyma, gözaltının yasal şartlarına aykırı olarak işlemleri avukat ilgili mercilere bildirecek ve itirazlarını gerçekleştirecektir ayrıca kolluk ifadesi esnasında da müvekkiline eşlik edecek, gözaltı şartlarını ve süresini izleyecektir. Avukat aynı zamanda süreç hakkında müvekkilini bilgilendirecek ve müvekkili ile gerçekleştireceği görüşmeler ile tam olarak olayın boyutlarını tespit edecektir.
Soruşturmada Önemi
Kolluğun gerçekleştireceği prosedür ve gözaltı neticesinde eğer şüphelinin salıverilmesine karar verilmezse soruşturma aşaması başlar ve şüpheli kolluk tarafından savcılıkta hazır edilir. Savcılık kolluğun hazırladığı fezleke üzerinden bir de kendisi şüphelinin ifadesini alır. Bu aşamada gerekirse savcı müşteki ve diğer tanık ve ilgili şahısları da bizzat dinleyebilir. Eğer atılı suç için öngörülen suçun cezasının alt sınırı 5 yılın üzerinde ise savcılık ifadesi esnasında avukatın bulunması zorunludur. Savcı öncelikle şüphelinin ifadesini alır ve ardından şüpheli müdafinin savunmasını dinler.
Bu noktada avukat suç olarak nitelendirilen olayı, olayın meydana geliş şeklini, müvekkilinin pozisyonunu, iç ve dış faktörleri göz önünde bulundurarak müvekkili lehine olan doneleri ortaya koyar ve savcıya savunmasını sözlü olarak sunar. Savcılık yapacağı değerlendirme neticesinde şüphelinin salıverilmesine karar verebileceği gibi adli kontrol veya tutuklanma talebiyle sulh ceza hakimliğine de sevk edebilir.
Sulh ceza hakimi de talep üzerine sorgulama gerçekleştirilir. Avukatın görevi burada da devam eder ve sorgu esnasında da müvekkiline eşlik eder, müvekkilinin savunması akabinde kendisi savunmasını sözlü olarak gerçekleştirir ve müvekkili lehine olan doneleri ortaya koyar. Hâkimin kararı aleyhe ise ve hukuka aykırılık söz konusu olduğunu düşünüyorsa bir üst merci olarak en yakın sulh ceza hakimliğine sunulmak üzere itiraz dilekçesini sunar.
Tutukluluk süresince soruşturma dosyasını inceleyerek ve müvekkili ile de iletişim halinde olarak soruşturmayı takip ederek, gerekirse tahliye talebinde bulunur, tutuklamanın devamına kararlarına itirazda bulunur, tutuk incelemeye eşlik eder ve müvekkilinin tahliyesine veya davanın açılmasına kadar süreci takip etmeye devam eder.
Kovuşturmada Önemi
Savcılığın iddianameyi düzenleyerek mahkeme göndermesi ve mahkemenin de iddianameyi kabul etmesi ile kovuşturma aşaması yani yargılama süreci başlar. Mahkeme sürecinde tüm taraflar, tanıklar tekrar dinlenir, soruşturma aşamasında toplanan deliller incelenir, gerekirse mahkeme kendisi de delil toplar, keşif yapılması gerekirse veya bilirkişi incelemesine ihtiyaç duyarsa bunları gerçekleştirir. Ceza avukatı yargılama süresince duruşmalara katılarak müvekkili lehine davayı takip eder, savunmalarını gerçekleştirir, tanıklara sorularını sorar, toplanan delillere karşı beyanlarını sunar, esas hakkında beyanlarda bulunur ve yargılama süresince sanığı temsil eder.
Bu aşamalarda yargılamanın müvekkili lehine seyretmesi için avukatın rolü çok önemlidir. Müvekkili lehine olan delilleri mahkemeye sunarak aleyhe oluşabilecek kanaati değiştirebilir, olayın aydınlanmasına yardımcı olur. Diğer taraftan bakıldığında müşteki vekili de sanığın aleyhine olan delilleri mahkemeye sunar ve sanığın cezalandırılması için gerekçelerini duruşmalarda ve yazılı beyanlarında ifade eder.
Temyizde Önemi
Neticede lehte veya aleyhte mahkeme hükmünü açıklar. Mahkeme kararına karşı itiraz veya temyiz yolu açıksa avukat hükmün hukuka aykırı olan yanlarını itiraz veya temyiz dilekçesinde belirterek üst merciye dosyanın taşınmasını sağlar. Yargılama sürecine tanıklık eden avukat yargılama süresince gerçekleştirilen usul hatalarını temyiz dilekçesine sıralar, esasa ilişkin olarak olayın yanlış tespit edilmiş olması veya hatalı maddelerin uygulanmış olması halinde aynı şekilde bu husustaki itirazlarını temyiz dilekçesi ile dile getirir ve dosyanın bir de üst merci tarafından incelenmesinin yolunu açar.
Ceza yargılaması her aşaması çok sistematik bir şekilde kurallar ile örülmüş bir süreçtir. Tüm bu teknik süreçlere sanığın hâkim olması mümkün değildir. Ancak avukat bu süreci sağlıklı bir şekilde takip edebilir ve hatalı noktaları tespit ederek temyiz konusu yapabilir. İyi bir temyiz dilekçesi tabiri caizse sanığı ipten alabilir. Bu nedenle çoğu zaman sanıklar yargılama sürecinde davayı kendisi takip ederken temyiz aşamasında avukat tutmaktadır. Ancak yargılamanın başında itibaren avukat tarafından temsil edilmek çok daha sağlıklı olacaktır. Çünkü süreci takip eden avukat temyiz aşamasında itiraz noktalarını çok daha iyi bir şekilde tespit edebilecektir.
Ceza Avukatı Ücretleri Hakkında
Avukat müvekkil arasındaki ücretin miktarının herhangi bir standardı yoktur. Maddi boyutu olan yargılamalarda belki yargılamanın konusunun değeri bir nebze belirleyici olabilmekte ise de ceza yargılamasında kişinin özgürlüğü söz konusu olduğundan ücret tamamen avukatın bilgi ve tecrübesine dayalı olarak değişiklik arz etmektedir. Bu sebeple ücret noktasında örnek ortalama bir miktar belirtmek ceza yargılamaları açısından mümkün değildir. Avukat ile müvekkilin yapacağı görüşmede, suçun tipi, olayın boyutu göz önünde bulundurularak ve yapılacak masraflar, yargılamanın tahmini süresi gibi etkenlerle birlikte bir ücret belirlenecektir.