Türkiye’nin 30 büyükşehrinden birisi olmasının yanında Doğu ve Güneydoğu bölgesinin de en önemli şehirlerinden olan Van birçok anlamda gerilemeye ve kente yakışmayan sıralamalarla anılmaya devam ediyor. Turizm dışında hiçbir alanda istediği hareketliliği yakalayamayan, kronik sorunlarından kurtulamayan ve potansiyelini yakalayamayan Van ülke sıralamalarında irtifa kaybetmeye devam ederken son açıklanan yoksulluk verileri ve Van’ın Türkiye’nin en yoksul ili olması kötü gidişatın en son emaresi oldu. Kişi başına gelirde en düşük iller arasında olmasına rağmen birçok kaynağı da en pahalı seviyede tüketen Van’ın yoksulluk seviyesi dışındaki birçok istatistiğinin de olumsuzluğu kentin geleceği noktasında da endişe yaratıyor.
SON AÇIKLANAN YOKSULLUK RAKAMLARI ŞOK ETTİ!
Son dönemlerde açıklanan birçok veride hayal kırıklığı yaşayan kent, TÜİK’in açıkladığı ‘İl Bazında Gayrisafi Yurt İçi Hasıla’ verileri sonrası da büyük bir şok yaşadı. Verilere göre Van, geçen yıl 81 il içerisinde 54 bin 272 TL ile son sırada yer aldı. Ülkenin en düşük gelirli ili olarak açıklanan Van’ın ülkeye ekonomik katkısı da 2021 yılına göre düştü. Van, geçen yıl 81 il içerisinde 54 bin 272 TL ile son sırada yer alarak en fakir il oldu. Van’dan sonra Türkiye’nin en yoksul şehirleri Ağrı ve Şanlıurfa oldu.
FAKİRLİK ÇOK, FİYATLAR YÜKSEK
Düşük bir gelire sahip olmasına rağmen elektrik, su, doğalgaz gibi kaynakları da çok yüksek seviyeden kullanan Van’da vatandaş geçim konusunda da büyük sıkıntılar yaşıyor. Son dönemlerde vatandaşlar elektrik fiyatları ile yarışan faturalardan yana dert yanmaya devam ederken suyu en yüksek fiyattan tüketen iller sırlamasında Van da yer aldı. Van Büyükşehirlerin fiyata göre sıralandığı listede ilk 10'daki yeri ile dikkat çekti. Trabzon'un metreküpü 13.70'ten ücret ile büyükşehirler arasında suyu en ucuza veren il olurken Trabzon'u sırasıyla Konya, Balıkesir, Eskişehir ve Bursa gibi iller izledi. En pahalı suyun İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından faturalandırıldığını gösteren ilk 10 haritasında Van İstanbul ve Adana'dan daha pahalı su dağıtılan illerden birisi oldu. Metreküpü 18,33 TL'den satılan Van'ın akaryakıt gibi kaynakları da en yüksekten kullanan iller arasında yer alıyor.
TARMISAL GÜÇ VAR, EKONOMİYE YANSIMA ORANI DÜŞÜK!
Öte yandan kentin en büyük gücü olan tarım ve hayvancılıkta ise Van kaybettiği gücü bir türlü yakalayamıyor. Türkiye’de küçükbaş hayvan varlığında en çok hayvana sahip kent olmasına rağmen tarım ve hayvancılıkta bir markası bile olmayan, üretimini ekonomiye yansıtamayan Van’da çiftçiler yüksek maliyetten dolayı her geçen gün tarımsal faaliyetlerini biraz daha düşürüyor. Hibe ve destek programlarına rağmen hedeflenen 5 milyon küçükbaş hayvan sayısına bir türlü ulaşılmazken tarımsal alanların da çok büyük bir miktarı hala ekilip biçilemiyor. Toplam tarım alanı ve ekilen alan analizlerinde Doğu Anadolu’da sahip olduğu alanları da en az kullanan il olan Van, tarım ve hayvancılıkta da kazanç noktasında bu illerin gerisinde kalıyor.
SINIRI OLMAYAN MUŞ, VAN’DAN DAHA ÇOK İHRACAT YAPIYOR!
Sadece tarım ve hayvancılık faaliyetlerinde değil ihracatta ta büyük bir hayal kırıklığı yaşayan Van kenti, sınır kenti olmasına rağmen bu potansiyelini bir türlü kullanamıyor. 20 yıl gibi bir zaman önce yıllık 1 milyar dolar ihracat hedefi belirlenen Van, geçen zaman içinde yıllık 100 milyon doları bile geçmezken 2019 yılından bu yana da ihracatta kademeli bir düşüş yaşanmaya devam ediyor. 2019 yılında Ocak-Ekim dönemi ihracatı 64,1 milyon dolar olan Van’ın 2023 yılının aynı ayları arasındaki oranı ise yalnızca 18,8 milyon dolar oldu.
KENTİN BÜYÜK GÖÇÜ DE SÜRÜYOR
Bölgenin en çok göç alan ili olması ile birlikte en çok göç veren kenti de olan Van, yaşanan olumsuzluklar nedeniyle sahip olduğu genç nüfusu da kaybetmeye devam ediyor. Son dönemlerde nüfus artış hızı düşen, genç nüfusunu kaybeden Van sadece 2022 yılında 28 bin 500 kişinin batıya göç ettiği bir kent oldu. Göç eden nüfusunun büyük bölümü nitelikli, okur yazar kesimden oluşan kentin göçle birlikte bozulan sosyal yapısı gibi konular da son dönemlerde en çok konuşulan ve tartışılan konuların başında gelmeye başladı.
GÖRÜNÜRDE SADECE MİLYONLUK DÜĞÜNLER VAR!
Yaşanan olumsuzluklar, sıkıntılar ve çözülemeyen problemlere rağmen Van’ın son yıllarda görünen yüzünün ise milyonluk düğünler, aşiret düğünleri ve hayret ettiren takıları olmaya devam ediyor. Türkiye’nin en düşük gelire sahip olan ve en yoksul kenti olan Van’ın, sosyal medya gibi platformlar aracılığı ile yansıtılan bu imajı yapılması gerekenleri ve verilen çabayı da gölgede bırakıyor. Bu tür etkinlikler nedeniyle hala haksız kazancın ve yoksulluğun gölgede kalması gibi sebeplerin yanında Van, modern bir şehir olduğu gerçekliğinden de uzaklaşan bir görüntü veriyor.
TEK TESELLİ TURİZM
Öte yandan kentin son yıllardaki tek tesellisi ise turizm olmaya devam ediyor. Birçok alanda alan ve sıra kaybeden Van’ın İranlı turistlerin gelişi nedeniyle turist sayısı ve turizm gelirleri artıyor. Son yıllarda ortalama bir milyon ismin kapıdan geçiş yaparak kente geldiği Van’da bu gelişler ciddi gelire dönüşüyor. Buna rağmen turizm altyapısı istenilen seviyede artırılmazken, Van turizm yatırımları noktasında da geride kalarak pastadan daha büyük bir pay alma noktasında Doğu ve Güneydoğu illerinin bu anlamda da gerisinde kalıyor. Kış turizmi gibi önemli alanlarda hala varlık gösteremeyen Van uçak ulaşımında çözülmeyen krizler, demiryolu hattının kente uzamaması ve Van Gölü Ekspresi’nin turistik eksprese dönüşmemesi nedeniyle kış turizmindeki büyük bir paydan mahrum kalıyor.