Edremit TOKİ’de bulunan Kız Kalesi (Kız Taşı) civarındaki eski Urartu yapıları ve Ermeni mezarlık ve kalıntıları Van’da deyim yerindeyse talan ediliyor. Önce TOKİ’nin konutları yaparken zedelediği, orta yerine su deposunun dikildiği ardından da yeni yerleşim alanları ile sit alanının zaman zaman değişikliklere maruz kaldığı o alan tescillenmesine rağmen talana açık bir şeklide tahrip ediliyor...
Son zamanlarda Gaziantep, İskenderun, Şanlıurfa gibi kentlerde tarihin seyrini değiştirecek kazı çalışmaları ve araştırmalar dünyanın dikkatini çekiyor. Van’da da önemli çalışmalar yürütülürken kocaman bir tarih keşfedilmeyi ve gün yüzüne çıkarılmayı bekliyor. Bu anlamda başta Urartu olmak üzere bir çok medeniyete ev sahipliği yapmış ve tarihe adeta tanıklık etmiş Van’daki bir çok tarihi eser can çekişiyor. Urartular ve diğer medeniyetlerin kalıntıları ile birlikte bir dönemlerin Ermeni yerleşim yeri olan Van’ın bu anlamda zenginlikleri sayısız bir durumdayken bir çok zenginlik de deyim yerindeyse yok ediliyor. Bunlardan birisi Edremit TOKİ konutlarının yapıldığı Kız Kalesi (Kız Taşı) civarındaki Urartu kalıntıları ve Ermeni mezarlığı. Ermeni mezarlığı olduğu belirtilen ve yıllar içinde define arayanların talan ettiği alanda TOKİ eliyle yapılan talan, farklı şekillerde devam ederken tarihi kiliselerin, mezarlıkların hatta Urartu dönemi taş ocağının olduğu o alanın orta yerine su deposu bile dikilmesi şok ediyor! Hem Urartu hem Ermeni zenginliğini aynı alanda barındıran o alan önce TOKİ’nin gazabına uğramış, sonra yapılaşma kurbanı olmuş, şimdi ise tescillenip sit alanı ilan edilmiş olmasına rağmen heba edilmeye devam ediyor. Asırlara şahitlik etmiş o yapılar halen sahip çıkılmayı bekliyor...
SAHİPSİZ BİR TARİH VAN’I SEYREDİYOR!
Edremit’te TOKİ tarafından yapılan konutların inşaasıyla birlikte zarar görmeye başlayan tarihi Kız Kalesi (Kız Taşı) civarındaki Urartu ve Ermeni kalıntıları her geçen gün biraz daha zarar görüyor. Eski TOKİ’lerin hemen altında yapılan ardından da yeni TOKİ’lere giden yol ile bölünen o alanda koca bir tarih sahipsiz bırakıldığı gibi her geçen gün de biraz daha zarar görüyor. Edremit Tabu ve Kadastro Müdürlüğü hemen arkasındaki Van Gölü Manzaralı koca bir alanda Ermeni mezar taşları TOKİ tahribatından sonra yıllardır bir taraftan da definecilerin tahribatına maruz kalıyor. Koca bir alanda çoğu devrien, zarar gören mezar taşları koca bir alanda boylu boyuna uzanıyor. Her tarafı kırık taşlar, çukurlar ile dolu alan tescillenmesine ve sit alanı olmasına rağmen sahipsizlik kurbanı olarak bekliyor.
KAZILMADIK YER BIRAKILMAMIŞ!
Kız Kalesi boyunca TOKİ’lere doğru uzanan tarihi bir alan şu sıralar her geçen gün biraz daha büyüyen Edremit TOKİ yapılaşmasının değişen imarıyla birlikte şekil almaya devam ederken sit alanı olduğu yetkililerce teyit edilmesine rağmen halen korunmamaya devam ediyor. Kazılmadık yer bırakılmayan o alanda koca çukurlar, zarar görmüş taşlar yürek sızlatırken arkeolojik kazılar için korunması ve kollanması gereken o alan korunmamaya devam ediyor.
EDREMİT BELEDİYESİ: TOKİ ZARAR VERDİ!
Tarihi yapıların tahrip edilmesi ile ilgili görüştüğümüz Edremit Belediyesi İmar Müdürü Sedat Sancar 2004 yılında yapılan TOKİ’lerden sonra alanın zarar gördüğünü söyledi. Sancar şu ifadelere yer verdi: “2004 yılında Toplu Konut İdaresi (TOKİ) tarafında burada konutlar yapılırken Ermeni mezarlığı tahrip edilmiş. Belediye olarak 2009 yılında buraya geldik. Yaşanan tahribatla ilgili çalışmalarımız var. Var olan alanda ağaçlandırma yapmayı ve koruma altına almayı planlıyoruz. Sit alanı olan alan ayrı bir Ermeni mezarlığıdır.” Dedi.
MEZARLIĞIN ORTASINDA KOCA BİR SU DEPOSU
Her tarafı mezar taşları ile dolu olan o bölgede tarihçiler aynı döneme ait kiliselerin de bulunduğunu ve bunların da zarar gördüğünün altını çizerken, aynı alanın tam ortasında beliren su deposu ise görenleri şok ediyor. Zira TOKİ’nin yapılaşma yaparken zarar verdiği o alanın ortasında bir de yerleştirilen su deposu bulunuyor. Tarihi kalıntıların ortasındaki o depo ile ilgili Şehrivan’ın sorularını yanıtlayan Edremit Belediyesi İmar Müdürü Sedat Sancar alanın tahribatıyla birlikte tarihi alanın içine konulan depo ile ilgili: “Belediyenin orada ayrıca bir su deposu bulunmaktadır. Ancak su deposu belediyenin arazisi içinde yer almaktadır. Su deposu o tarihi alana müdahil değil. Su deposu kullanılmadığı için VASKİ’ye durumu bildirdik ve su deposunu oradan kaldıracağız.” Dedi.
TAKVA: TOKİ, TARİH, TALAN!
Konuyla ilgili sosyal medyada da tepkisini dile getiren Van Ticaret ve Sanayi Odası (Van TSO) Yönetim Kurulu Başkanı Necdet Takva da olayla ilgili tepki ortaya koyan isim oldu. Takva sosyal medya üzerinden: “TOKİ, tarih, talan...” diyerek manzaraya tepki gösterdi. Takva ayrıca: “Edremit kız kalesi mevkii... Nerede koruma kurulu, nerede yerel yönetim? Tevafuk etti gördük, ürperdik! Arazi TOKİ'de, ruhsatlı taş ocağı, kalanı peşkeş. Tarihi yerleşim, antik kent ve Mezarlık...” diyerek manzara karşısındaki tepkisini gösterdi.
O ALAN İLE İLGİLİ ŞOK BİLGİLER!
Şehrivan’ın ulaştığı isimlerden birisi olan Van Kalesi’nde yürütülen ve önemli tarihi zenginliklerin gün yüzüne çıkmasında rol oynayan İstanbul Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Erkan Konyar, bu alanın önemini bir kez daha teyit etti. Van’da Urartu dönemine dair ‘önemli’ çalışmalar yapan Konyar, bu alanın sadece bir Ermeni mezarlığından ibaret olmadığına dikkat çekerken Urartular ile ilgili de ciddi kalıntılar barındırdığını belirtti. Konyar, tahrip edilen o tarihi alan için: “O alanda 1970’li yıllarda hocalarımız da çalışmalar yapmış. Bilindiği gibi Van Kalesi’nde Sardur Burç’ta ilk Urartu yazıtı var. Bir Urartu kenti olan Alniunu kentinden bu taşların getirildiğini belirtiliyor. Yani yıllardır Urartu Kalesi inşa edilirken nereden getirdiği tartışılan o taşların esasında buradaki bir taş ocağından getirildiği belirtiliyor. Yani burası sadece bir Ermeni mezarlığı değil Urartu yapısı olarak duruyor.” Dedi.
URARTU KALESİ EDREMİT’TEKİ O TAŞLARDAN YAPILMIŞ!
Urartu medeniyetini yakından bilen Konyar, bu noktada kendisinin de çalışmalar yaptığını belirtirken: “Biz de çok defa o alana çalışmalar için gittik. Surlar var ama Urartu mudur Ermeni midir çok tartışılan bir alan. Fakat zamanında ciddi çalışmalar yapan Prof. Dr. Oktay Belli de aynı konuyu teyit eden ve üzerinde ciddi söylemleri olan bir isim. O da bu olayı doğruluyor. Ben oradan numune aldım ve o numuneler ile bizim Sardur Burç’taki çalışma yaptığımız taşlar uyuştu. Van Kalesi’nin yapımında kullanılan traverten buradan gelmiş. Urartu mimarisi de hep oralardan taş ocakları açıp getirmiş. Bu Alninu taş atölyesinin de orası olduğu söyleniyor. Biz de analiz ettik. Gerçekten bu da ilginç. Oranın öyle bir tarihi var... Ta Urartu’ya kadar giden ve ilk Urartu yazıtına kadar giden bir hikayesi var.” Dedi.
DERİN BİR TARİHİ VAR!
Çünkü burası arkeolojik olarak zengin bir alan. O kadar mezar taşı varsa o duvarların da kiliselere ait olduğu bilgileri var. Önemi büyük çünkü Van Müzesi de oradan bir kaç taş da korumaya almıştı. Hatta alan tescillenmişti. Ama buna rağmen kazılar yapılıyor. Orası arkeolojik bir sit. Tescil de edilmiş. Haliyle bura için bir şeylerin yapılması lazım. Orada bir çevre düzenlemesi yapsa herkes gelip orada çalışır. O mezar taşları havaya dikilir. Ne olursa olsun orası bir kültürel değerdir. Buradaki ilk çalışmaları yapan Charles Burney de bunu söylüyor. Bakınız Urartu’ya giden o taşlar zamanında buralardan çıkarılıp göl üzerinden Sardur Burç’a kadar götürülmüş. O yazıt ile bağlantı kurduğumuzda çok uzun bir tarihi var. Bunlar sağlam verilerle ortaya konuluyor. Haliyle böyle bir zenginlik mutlaka korunmalı. Çünkü o alanda sadece taşlar yok, tarihi kiliseler, Urartu eserleri, tarihi taş ocakları ve bir çok zenginlik var. Van’ın her yeri tarih dolu. Burası da diğer alanlar gibi korunup gün yüzüne çıkarılması gerekiyor.” Dedi.
YUNUS EMRE AYKAÇ-ÖNDER ALTINAL / ŞEHRİVAN ÖZEL
