ŞEHRİVAN ÖZEL: MERAL YILDIZ-Kaleleleri, kiliseleri ve daha bir çok tarihi ve kültürel zenginliği ile Türkiye’nin önemli kentlerinden birisi olan Van’da bir eser daha ilkler arasına adını yazdırdı. Van Kalesi ve Akdamar Kilisesi’nin UNESCO’nun dünya kalıcı miras listesine girmek için beklediği süreçte önemli bir tarihi mekan daha ön plana çıktı. Kültür Bakanlığı’nın hazırladığı çalışmada Türkiye geneli tüm kalelerin de yer aldığı bir çalışmada Gürpınar’da yer alan ve Kartal Yuvası olarak da çağrılan Hoşap Kalesi adını 13 ihtişamlı kale arasına yazdırdı.
Tarihi ve doğası ile Türkiye’nin sayılı illerinden olan Van turizmi ile gündeme gelmeye devam ediyor. Geçtiğimiz hafta sonu festival ve ayinle Türkiye’nin gündemini yaratan Van şimdi de yeni bir gelişme ile gündeme geldi. Kültür ve Turizm Bakanlığı, ‘kulturportali’ internet adresi üzerinden Türkiye’nin en görkemli 13 kalesini belirledi. 13 kale arasında Van’ın Gürpınar İlçesinde bulunan Hoşap Kalesi de ihtişamı ile en görkemli kaleler arasındaki yerini aldı.
GEÇMİŞİ OSMANLI’YA DAYANAN KALE
Hoşap Suyu’nun kuzeybatısında sarp ve dik bir kaya kütlesi üzerine kurulan kale, iç kale ile bunun kuzeyindeki dış kaleden oluşmaktadır. Geçmişi itibariyle Urartu Devletine kadar uzanan kale, Osmanlı Devleti'ne tabi Mahmudi Beyleri'nin yaptırdığı şekliyle günümüze ulaşmıştır. İç kale giriş kapısı üzerindeki kitabesine göre Mahmudi Süleyman Bey tarafından, H. 1052 (1643) tarihinde yaptırılmıştır. Dış kale surları arazinin yapısına göre şekillenmiş doğu, kuzey ve batıdan dolanan surlarla çevrelenmiştir.
DEMİR KAPI KANATLARI İŞLEVİNİ SÜRDÜRMEKTEDİR
Doğu surları kısmen, batıdakiler ise büyük ölçüde yıkılmış durumdadır. Surları destekleyen burçlardan bazıları günümüze gelmiş, ayrıca doğu ve batıdaki kapıları tamamen yıkılmıştır. Dış kalenin kuzeydoğusunda bir gözetleme kulesi yer almaktadır. İçerisinde bugün bir cami kalıntısı ile köy evleri mevcuttur. İç kale, güneyden sarp, kuzeyden eğimli bir kütle üzerine kurulmuştur. Kuzey, doğu ve batıdan kale beden duvarları, burç ve kulelerle tahkim edilmiş, kuzeydoğuya ikinci bir tahkimat yapılmıştır. Kaleye, kuzey tarafta, ortaya yakın bir yerde bulunan giriş burcuna açılmış bir kapı vasıtasıyla girilmektedir. Taç kapı şeklinde düzenlenmiş burcun batı cephesinde kitabe, kör pencere ve aslan kabartmaları belirli bir hareketlilik sağlamaktadır. Ayrıca orijinal demir kapı kanatları hala işlevini sürdürmektedir.
BÖLGENİN DİKKAT ÇEKEN SEMBOL YAPILARINDAN
İçerisinde Mahmudi Sarayı olarak nitelenen kompleks yapılar yer almaktadır. Bunlar kalenin güney tarafında sıralanmaktadır. En üst ve doğu kesimde seyir köşkü, bunun hemen batısında harem ve en batı uçta da selamlık yer almaktadır. Mescit, zindan, fırın ve sarnıç iç kalenin diğer yapılarıdır. XIX. yüzyıl ortalarında terkedilmiş olan kale, içerisindeki yapılarıyla günümüze büyük ölçüde sağlam olarak gelmiştir. Bu nedenle bölgenin dikkat çeken sembol yapılarından birisidir.
LİSTEDE 13 KALE VAR
Listede birinci sırayı Çamlıhemşin’in 15 kilometre güneyinde, Fırtına Deresi’nin batı yamaçları üzerine kurulu olan Zilkale aldı. Her biri doğal, tarihi ve mimari özellikleri bakımından ayrı bir güzelliğe sahip olan kaleleri bakanlık şöyle sıraladı:
VAN’DA LİSTEDEKİ YERİNİ ALDI
1- Zilkale- (Rize): Kalede üç önemli yapı bulunur. Bunlar muhafız binası, şapel ve baş kuledir. Zilkale’nin bölgedeki pek çok kale gibi hem yörede hem İspir’e ulaşan önemli bir Orta Çağ kervan yolu üzerinde güvenliği sağladığı bilinmektedir.
2- Kilitbahir - (Çanakkale): 1462-1463 yıllarında Fatih Sultan Mehmet tarafından yaptırılmıştır. Havadan görünümü yonca yaprağına benzetilen kalenin isminin ‘denizin kilidi’ anlamında Kilid-ül Bahir olduğu bilinmektedir. Kale tümüyle kaba yontulmuş taşlarla inşa edilmiştir.
3- Amasya - Kalenin üzerinde inşa edildiği kaya, denizden 700 metre Yeşilırmak’tan ise 300 metre yüksekte bulunmaktadır. 1075’te Türklerin Amasya’yı fethetmesinden sonra önemli bir onarım görmüştür. Kalede sarnıçlar, su depoları, Osmanlı Dönemi’ne ait hamam kalıntıları ve kayaya oyulmuş Pontus Kral Mezarları bulunmaktadır.
4- Alanya - Antalya’daki Alanya Kalesi, Anadolu’yu süsleyen iyi korunmuş ortaçağ kalelerinden birisidir. Selçuklu dönemi yapısı olan bu kale yonca planlıdır. Kalenin mimari özelliklerden dolayı 12. yüzyılda yapıldığı düşünülmektedir.
5- Boyabat - (Sinop): Kayaların doğal yapısına uygun şekilde inşa edilmiştir. Kale bedenleri arasındaki kulelerin bazıları dikdörtgen, bazıları yuvarlak olarak yapılmış olup iç kısmında kulelere çıkan merdivenler yer almaktadır.
6- Diyarbakır - Burçları üzerindeki görkemli kabartmaları ve kitabeleriyle dünyanın ender kalelerindendir. Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri’nin yaşamsal işbirliği ve Hevsel Bahçeleri’nin oluşturduğu peyzaj, kentin ve bahçelerin binlerce yıldır kesintisiz hayat sürmesinde en önemli etkendir.
7- Güvercinada - (Aydın): Güvercinada üzerinde, Barbaros Hayrettin Paşa tarafından yaptırılan bir iç kale ve İlyas Ağa tarafından yaptırılan surlar yer almaktadır. Bu surlar Mora İsyanı sırasında adalardan ve denizden gelebilecek saldırıları önleyebilmek için yaptırılmıştır.
8- Mamure - (Mersin): Akdeniz kıyı şeridinde bulunan günümüze kadar ulaşabilmiş ülkenin en büyük kalelerinden biridir. Mamure Kalesi Roma, Bizans, Selçuklu, Karamanlı ve Osmanlı Dönemleri ’ne ait izleri taşıması nedeniyle önemli bir yere sahiptir.
9- Bodrum - 1406-1522 yılları arasında Saint Jean Şövalyeleri tarafından, üç tarafı denizlerle çevrili kayalık bir yarımada üzerinde inşa edilmiştir. Kalenin yapımında, depremde yıkılmış olan dünyanın yedi harikasından biri sayılan Mausoleion’un taşları kullanılmıştır.
10 - Rumkale - (Gaziantep): Kalede bugün görülebilen yapılar arasında Aziz Nerses Kilisesi, Barşavma Manastırı, çok sayıda yapı kalıntısı yer almaktadır. Roma döneminde Hz. İsa’nın havarilerinden Yohannes’in Rumkale’ye gelip yerleşmesi ve burada Hıristiyanlık dinini yayması nedeniyle, bu yerleşim yeri Hıristiyanlık tarihinde önemli bir rol oynamaktadır.
11- Tirebolu - (Giresun): Kesin yapım tarihi bilinmemekle beraber MÖ 15. yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır. Kalenin içerisinde bazı binalara ait temeller vardır. Bunların başında güney duvarı içerisine oyularak yapılmış bir mescit mihrabı ve bu mescide ait duvar temelleri bulunmaktadır.
12- Uçhisar - Kapadokya’nın zirve noktasıdır. Kapadokya’nın her yerinden görülen en büyük ve en güzel peribacasıdır. Kalenin zirvesi Kapadokya’nın kuşbakışı görüleceği tek yerdir.
13- Hoşap - (Van): Geçmişi Urartu Devleti’ne kadar uzanan kale, Osmanlı devletine tabi Mahmudi Beylerinin yaptırdığı şekliyle günümüze ulaşmıştır. 19. yüzyıl ortalarında terk edilmiş olan kale, içerisindeki yapılarıyla günümüze büyük ölçüde sağlam olarak gelmiştir.
