ŞEHRİVAN ÖZEL: MERAL YILDIZ – 5 bin yılı aşkın bir yerleşime ve onlarca medeniyete ev sahipliği yapmış toprakalara sahip Van’da son yıllarda farklı medeniyete ait yapı onarılıp turizme kazandırıldı. Van Kalesi, Akdamar Kilisesi gibi yapılar turizmde gözde olurken en az bu yapılar kadar değerli ve kıymetli yapılar harabe bir şekilde hala kurtarılmayı bekliyor. Bunlardan birisi Başkale’deki sayısız güzelliklerden birisi olan St. Bartholomeus Kilisesi…
Geçmişten günümüze birçok medeniyete ev sahipliği yapan; gölü, kedisi ve kaleleriyle dikkati çeken Van, aynı zamanda ülkenin turizm alanında parlayan yıldızı oldu. Bir dönemler Avrupalı turistlerin gözdesi iken yitirdiği cazibesini son yıllarda tekrar kazanan Van, pandemi nedeniyle yaşanan aksamaya rağmen Türkiye’nin öne çıkan kentlerinden birisi haline geldi. Pandemi ile Van turizmi her ne kadar sekteye uğrasa da Van’a olan ilgi bitmezken, Van’ın gün yüzüne çıkan kadar hala ilgi bekleyen tarihi değerleri de onarılmayı ve turizme kazandırılmayı bekliyor. Akdamar Adasında bulunan Kutsal Haç Kilisesi Ermeniler için önemli bir yere sahipken, her yıl düzenlenen ayine binlerce turist akın etmesi Van’ın bu noktadaki durumunu açıkça ortaya koyarken bunun gibi birçok eserin de kentin tam bir ilgi merkezi olacağını ortaya koyuyor. Van’ın Başkale ilçesinin Albayrak Köyünde bulunan ve Hz. İsa’nın havarilerinden olan Saint Bartholomeus’un mezarı olduğu belirtilen kilise bunlardan sadece birisi. Özellikle Hıristiyanlar için önemli bir yere sahip olan Saint Bartholomeus kilisesi, gerekli özen gösterilmediğinden dolayı harabe durumda. Yıllardır dile getirilmesine rağmen Çarpanak Kilisesi, Yedi Kilise ve bunun gibi birçok değerden birisi olan bu kilise için çağrılar yapılmaya devam ediyor. Onarılıp kazandırılması büyük değer katacak olan kilise için Vanlı turizmciler Albayrak Köyünde bulunan kilisenin restore edilip turizme kazandırılmasını talep ederken, çağrısını Şehrivan aracılığı ile bir kez daha yeniledi.
TUNÇDEMİR: SAİNT BARTHOLOMEUS KİLİSESİ BİRAN ÖNCE RESTORE EDİLMELİ
VAHATUDER Başkanı Abdullah Tunçdemir Şehrivan Gazetesine yaptığı özel açıklamada, Saint Bartholomeus Kilisesi Başkale’nin Albayrak Köyüne yakın olan bir bölgede olduğuna dikkat çekti. Tunçdemir, “Rivayete göre Hıristiyan cemaatinin önemli isimlerinden ve 12 havariden biri olan Saint Bartholomeus’un mezarının olduğu yer. En önemlisi restorasyonunun biran önce yapılması. Turist çekmek istiyoruz ama restorasyon yapılmalı ilk olarak. Yol var ama restorasyon yapılmamış hala. Bazı yerler var ki yol yok ama o kadar güzel restore edilmiş ki. Burası tam tersi. Yol var gidiş geliş rahat ama restorasyon yok. Bu kilise bundan 15-20 yıl önceye kadar yabancıların yoğun ilgisini görüyordu. Oraya gitmek için izin almak zorundaydık. Zor şartlar altında gidip görüp dönüyorduk. Ama şimdi gidip gelmek daha rahat. Karakolda taşındı o alanda. Artık orasının restorasyon için uygun bir alanı var.” Şeklinde konuştu.
“TURİSTLER BURAYA 12 AY BOYUNCA GELMEYİ DÜŞÜNÜYOR”
Yabancı turistlerin Van’a yılın bir günü değil, 12 ayında gelmek istediklerini ifade eden Tunçdemir, “Bu cemaatte bulunan Hıristiyanlar yılın 12 ayında gelip burada hac yapmak istediklerini söylüyor. Burası yabancı gurupların uğrak noktası. Pandemiden sonra yurtdışına olan kapılar açılacak. Huzurlu bölgeye yabancılar gelmeye başlayacak. Akdamar Adasından sonra yabancı turistler en çok buraya gelmek isteyecek. Pandemi sürecini iyi değerlendirmemiz gerekiyor. Biran önce oranın restorasyonu yapılıp hayata geçmesi şart. Yetkililerin bu konuda üzerlerine düşeni yapması şart. Ayinden ziyade turistler buraya 12 ay boyunca gelmeyi düşünüyor.” Dedi.
“FRANSA İLE BAĞLANTILARI KURMUŞ ANLAŞMALARI YAPMIŞTIK”
Van’a eskiden İranlıdan çok Avrupa’dan turistin geldiğini kaydeden Tunçdemir, “Biz eski pazarımızı yakalamayı planlıyoruz. Eskiden İranlı yoktu buralarda. Eski pazarın geri gelmesi için canla başla çalışıyorum. Pazarlar oluşmaya da devam ediyor. Bizim esas hedefimiz Avrupa pazarı. En büyük amacımız Ermeni diasporasını Amerika’daki Hıristiyanları buraya çekmek. Bu da ancak restorasyonun tamamlanmasıyla olacak bir şey. Çok fazla talep var. Biz bağlantılarımızı kurmuştuk. Pandemi olmasaydı biz Fransa ile bağlantıları kurmuş anlaşmaları yapmıştık. Devamında birçok ülke talepte bulundu. Bölge huzura kavuştukça turistler yıllık planlarına Van’ı da ekliyor. Anlaşmaları yapmıştık ve geleceklerdi. 2021 yılı içerisinde restorasyon yapılır ise buraya Van’a turist akını olacaktır. Şimdi gözler pandemi de. Hayat normale döndükten sonra gelecekler. Onların gelmesi ile Van turizmi yeniden şaha kalkacaktır.” Şeklinde konuştu.
YILLARDIR ÇAĞRILAR YAPILIYOR
Yaşar Kemal’in girişimi ile kurtarılması ve turizme kazandırılması filmlere konu olacak türde olan Akdamak Kilisesi ile aynı kaderi yaşamamayı bekleyen Saint Bartholomeus Kilisesi ve sayısız eser için Van’da yıllardır çağrılar yapılıyor. Bir dönem Ermeniler’in yoğun yaşadığı bir bölge olan ve çok önemli inanç merkezlerini barındıran Van’da bu ve bunun gibi bir çok yapı yıllardır acınacak halde dururken kimi ahır olarak kullanılan, kimisi harabe olan bu varlıkların onarılıp turizme açılmasının büyük yankı uyandıracağı belirtiliyor. Özellikle yerli turizmde en popüler 10 ilden birisi olan Van’ın bu noktada geçmişte kente kazandırılması elzem olarak görülen bu yapıları için sayısız çağrıya rağmen harekete geçilmezken her geçen gün daha da kötü duruma düşen bu kilise ve ibadethanelerin ivedilikle turizme kazandırılıp kentin turizmine kazandırılması elzem olarak görülüyor.
SAİNT BARTHOLOMEUS’UN TARİHÇESİ
Van’ın Başkale İlçesi’ne bağlı Albayrak Köyü’nde bulunan kilise ve jamatun aynı tarihte yapılmış. En yaygın inanışa göre kilise Saint Bartholomeus’un mezarı üzerine 4’ncü yüzyılda inşa edilmiş, manastırla ilgili referans bilgilerden yola çıkarak Kilise ve jamatununun 13’ncü yüzyıl sonu ve 14’ncü yüzyıl başında inşa edildiği kabul edilmektedir. 1457 tarihli el yazması kitabın kolofonuna göre yapılar Başpapaz Kirakos tarafından dekore edilmiştir. Kilise ve jamatunun, Katogikos Philippe’nin desteği ile Vardapet Kirakos’un piskoposluğu zamanında, Osmanlı Devleti’ne bağlı Hakkari Beyi Hüsrev Şerif’in yönetimi altında 1651 yılında onarım geçirdiği kaynaklarda belirtilmektedir. Günümüze gelebilen kilise ve jamatunu 17’nci ve 18’nci yüzyıla tarihlendiriliyor. Manastır ve yapılar 1966 depreminde büyük hasar görmüştür.
ÇEŞİTLİ FİGÜRLERLE BEZENMİŞ
Bartholomeus Kilisesi, doğu-batı doğrultusunda uzanan dikdörtgen bir alana oturmaktadır. Batı cephenin ortasında anıtsal bir giriş yer almaktadır. Üstten sivri kemerli bir alınlıkla vurgulanmış olan portal, dikdörtgen çerçeve içerisinde, köşelerden sütuncelerle sınırlandırılmış, sivri kemerli bir girinti teşkil etmektedir. Bunun ortasında basık kemerli kapı açıklığı bulunmaktadır. Asıl portal girintisinin alınlık kısmında iki süvarinin mücadelesi kabartma olarak verilmiştir. Üstteki alınlıkta ise, tanrı ve melekler tasvir edilmiştir. Tanrı, altı meleğin taşıdığı bir tahtta oturur vaziyette verilmiştir. Ayrıca Tanrı’nın omuzlarında güvercinler, ayaklarının altında aslan figürleri bulunmaktadır.
KİLİSE, MERKEZİ KUBBELİ VE HAÇ PLANLIDIR
Kilise, kare planlı jamatun, yanlardan karşılıkla atılmış dört kemer üzerine oturan çapraz tonozla örtülmüş. Kemerler dışındaki örtü günümüzde yıkılmış durumda. Buradan bir kapı vasıtasıyla geçilen Kilise, merkezi kubbeli ve haç planlıdır. Doğudaki apsis beş kemerli olup, yanlarında papaz hücreleri yer almaktadır. Merkezi kubbe ve haç kollarının örtüleri yıkılmış olup, dıştan yüksek bir kasnak ve konik bir külahla vurgulandığı eski resimlerden anlaşılmaktadır. Yapının tamamında düzgün kesme taş malzeme kullanılmıştır. Kiliseyle jamatun kısmının bütün olarak ele alınması yanında, batı cephedeki portalde yer alan figürlü plastik, yapının önemli yanlarını oluşturmaktadır.
